Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
staatsroman, sleutelroman en historiese roman omdat daar in laasgenoemde, in kontras met
die ander twee, ’n “historiese bewussyn” aan bod kom omdat daar “’n hunkering na die
verlede is wat geïdealiseer word as bron van outentisiteit”. Onder “Fiksie” beskryf Du Plooy
(1992a:129) die historiese roman as ’n teks wat “fiksionele karakters in verifieerbare
historiese omstandighede [plaas]”. ’n Verdere karige verwysing na die historiese roman is te
sien onder die hofie “Geskiedenis/storie/verhaal en teks” en lui as volg: “Die verhaal is die
bepaalde artistieke weergawe van die bepaalde geskiedenis [...] in ’n bepaalde teks” (Du
Plooy 1992b:151).
Die meeste van bostaande definisies vir die historiese roman is taamlik volledig. In van
hierdie omskrywings word daar selfs melding gemaak van die doel van hierdie genre,
naamlik die “oproep” van ’n bepaalde era, maar dit vermeld nie die verdere belangrike
funksies wat die historiese roman vir die eietydse leser kan vervul nie. Hierdie belangrike
funksies of “hoër” doelstellings van geskiedkundige romans kan die volgende wees:
• die skep van ’n historiese bewussyn by die eietydse leser om sin te maak van die hede
• ’n soeke na en bevestiging van ’n persoon se identiteit en herkoms
• ’n terapeutiese funksie: verwerking van traumatiese geskiedenis
• boetedoening: erkenning van aandadigheid aan ’n ongunstige geskiedenis
• om verdraaide of versweë geskiedenis reg te stel en/of openbaar te maak
• ’n dokumenteringsfunksie: om aspekte (woordeskat, persone, gebeure, gewoontes, ens.)
wat dreig om in die vergetelheid te verdwyn, te bewaar.
In hierdie artikel gaan dié funksies met betrekking tot drie belangrike Afrikaanse Anglo-
Boereoorlog-romans wat die afgelope tien jaar verskyn het, ondersoek word, naamlik Ingrid
Winterbach se Niggie (2002), P.G. du Plessis se Fees van die ongenooides (2008) en Sonja
Loots se Sirkusboere (2011a). Heelparty akademici (o.a. Wessels 2011; Van Coller 2011;
Botha 2006; Van Vuuren 2007; Viljoen 2011; Loots 2011b) het al in verskeie artikels na
sommige van hierdie funksies verwys, maar dit sal van nut vir die navorser van historiese
fiksie wees om hierdie funksies as ’n samevatting in een artikel beskikbaar te hê en te kan
sien hoe hierdie funksies op relevante geskiedkundige romans van toepassing gemaak word.
2. Die waarde van historiese romans
Skrywers herwin nie die verlede net om sekere gebeurtenisse in herinnering te roep nie, en
lesers lees nie geskiedkundige romans net om vermaak en ingelig te word nie. Historiese
fiksie verwoord ’n ryke verskeidenheid standpunte en benaderings ten opsigte van die
geskiedenis en gee dikwels ’n beter begrip van die verlede as sommige formele
geskiedskrywings (Wessels 2011:186-204). Geen historiese roman handel net oor die verlede
nie. Volgens Van Coller (2011:680-692) is die fiktiewe historiografie nie ’n blote terugroep
van die verlede nie, maar eerder ’n proses waardeur ’n persoon se herinnering aan die verlede
betekenis verkry. Hy stel dit as volg: “Geskiedskrywing is daarom in wese nie die herwinning
van die verlede nie, maar die proses van singewing aan ons herinnering van die verlede. Die
384