Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

Tema 1.2: Leerders as slagoffers van skoolgeweld
LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
In die koerantberigte en redaksionele kommentare word leerderslagoffers – hoewel hulle
dikwels by die naam genoem word – tot demografiese besonderhede gereduseer. Tog sal dit
uit onderstaande bespreking blyk dat van die berigte ’n kykie in die karaktereienskappe van
leerders wat as gevolg van skoolgeweld gely het, gee. Uit die bespreking sal dit ook na vore
kom dat Rapport nie alle leerderslagoffers empaties as onskuldige slagoffers uitbeeld nie.
Inteendeel, van hulle het hul aggressors uitgetart.
Terwyl leerders wat hulle skuldig maak aan skoolgeweld se identiteit dikwels om wetlike
redes verswyg word (tema 1.1), word leerderslagoffers feitlik sonder uitsondering by die
naam genoem (bv. Cruywagen en Afrika 2005:6; De Kock 1999a:1; Krüger 1998a:7; Pelser
2003:4). Slegs in enkele berigte is die identiteit van die slagoffers verswyg (De Bruin
2007:14; Kühne 2002:3; Meyer 1998:17; Van Heerden 2007:17). Die neiging om slagoffers
tot demografiese besonderhede – naam, ouderdom geslag, graad en hul verhouding met die
beweerde oortreder – te reduseer, is volgens Muschert (2007:357) ’n algemene tendens.
In die berigte waar daar wel gepoog word om die leser ’n kykie in die karakter van die
leerderslagoffers van skoolgeweld te gee, is die slagoffers dikwels leierfigure en/of
rolmodelle (Cloete 2010:7; Van Vuuren 2008:4). In die berigte word simpatie met die
slagoffers getoon. Cloete (2010:7) skryf byvoorbeeld in ’n opstel dat die stakers “my
beperkte skooltyd op ’n onregverdige manier van my weggevat het”. ’n Slagoffer met wie
Krüger (1998a:7) ’n onderhoud gevoer het, “was na aan trane”. Terwyl sommige berigte die
slagoffers as onskuldig voorstel, byvoorbeeld ’n “harde vuishou” teen die
“niksvermoedende” slagoffer (Van Vuuren 2008:4), word daar in enkele van die ander
berigte gesuggereer dat die slagoffer skuld aan die aanval gehad het (bv. Wondergem
2011:8). Wondergem (2011:8) se berig, waarin beide die slagoffer en aggressor se verhale
aan die orde gestel word, en daarop gewys word dat die slagoffer sy aanvaller uitgelok het, is
’n voorbeeld van gebalanseerde beriggewing waarin aan al die rolspelers ’n stem gegee word.
Jacobs (2012:62) en De Wet (2009:53) het ook bevind dat leerderslagoffers hoofsaaklik op ’n
positiewe wyse, onder andere as rolmodelle, uitgebeeld word. ’n Bevinding van hierdie
studie, naamlik dat slagoffers soms ook skuld aan die aanvalle het, stem ooreen met Jacobs
(2012:62) se bevindinge. In haar studie haal sy byvoorbeeld ouers en ander rolspelers aan wat
toegee dat die slagoffers die geweldenaars uitgelok het.
Leerders staan dus sentraal tot skoolgeweld. Hulle is die belangrikste geweldplegers en
slagoffers. Uit voorgaande bespreking blyk dit dat hulle nie net medeleerders teiken nie, maar
ook hulle opvoeders en lede van die gemeenskap. Voorts maak hulle hul ook skuldig aan
vandalisme. Uit Rapport se reduksionistiese beskrywing van leerder-aggressors en -slagoffers
is dit feitlik onmoontlik om ’n beeld van ’n tipiese leerder-aggressor of -slagoffer te vorm.
Die berigte waarin gepoog is om die lesers ’n kykie in die karakters van die leerders betrokke
by skoolgeweld te gee, neig tot stereotipering. O’Grady e.a. (2010:60) en Muschert
(2007:358) waarsku teen reduksionistiese stereotipering in die media. Die vestiging van
356