Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
van toepassing sou wees. Die posisie wat sou geld ingevolge die Romeins-Hollandse reg
word derhalwe kortliks bespreek. Daar sal ook kortliks na die Romeinse reg gekyk word.
2.3.1 Romeinse reg
Gedurende die preklassieke periode 78 van die Romeinse reg was regshandelinge in absolute
vorme vervat. Daar is groot klem gelê op die letterlike betekenis van die woorde wat geuiter
is en die eenvoudigste fout kon tot onverwagte of onwelkome resultate aanleiding gee. 79
In die Romeinse reg het die grootste aantal verbintenisse uit ooreenkoms ontstaan. 80 Die
verbintenisskeppende ooreenkoms was egter onbekend aan die klassieke Romeinse reg 81 en
het geen plek in daardie regstelsel gehad nie. Daar het ook geen behoefte bestaan aan ’n
abstrakte begrip van die ooreenkoms nie, aangesien daar geen regsgevolge uit sodanige
ooreenkoms voortgevloei het nie. Daar is slegs ’n prosesformulier verleen aan duidelik
omskrewe afsonderlike ooreenkomste. 82 Gedurende die klassieke periode is daar egter begin
om weg te beweeg van die streng formalisme en letterlike uitleg van die preklassieke
periode. 83 Die uitleg van ooreenkomste was minder streng aangesien regshandelinge uit die
oogpunt van die goeie trou beskou is. 84 Uiteindelik is selfs formele ooreenkomste uitgelê op
die basis van individuele bedoeling eerder as die objektiewe betekenis van die woorde wat
daarin vervat is. 85 ’n Dubbelsinnige beding is so uitgelê dat dit die transaksie so effektief
moontlik gemaak het. 86
In die Bisantynse tydperk 87 is die verbintenisskeppende ooreenkoms wel omskryf. 88 Die
latere Europese regswetenskap is op hierdie algemene leer van ooreenkomste gebou. ’n
Ooreenkoms is beskryf as ’n tweesydige regshandeling wat bestaan uit die
wilsooreenstemming van twee of meer partye wat dieselfde beoog. 89 In hierdie tydperk het
die ooreenkomsteleer, wat aan die klassieke Romeinse reg onbekend was, ontstaan.
Wilsooreenstemming was derhalwe ’n vereiste wat beteken het dat die partye werklik moet
wil, dat hulle hierdie wil moet verklaar, en dat die wil van die een party met die wil van die
ander party moet ooreenstem. 90
Thomas vat hierdie posisie soos volg saam:
These solemn words, however, were in use in olden times: but subsequently there
was enacted the constitution of Leo which, abolishing the solemnity of words,
sought only the meaning and meeting of minds of the parties, whatever the words
in which it was expressed. 91
Geen verbintenisskeppende ooreenkoms het tot stand gekom waar wilsooreenstemming nie
teenwoordig was nie. 92 Waar daar wel wilsooreenstemming was maar dit nie regsgeldig in die
lewe geroep is nie (byvoorbeeld deur bedrog, dwang of dwaling), kon daar gedurende die
Bisantynse tydperk in bepaalde omstandighede ’n regsmiddel teen die ooreenkoms verleen
word. 93 Dit was nie die geval in die klassieke Romeinse reg nie, waar dit voldoende was
120