Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
Afrikaans (en die Afrikaner) wat polities gemarginaliseer word, en die vraag ontstaan hoe die
Afrikanerkultuur sensitief deel kan wees van die land, van ’n inklusiewe identiteit, maar ook
trou aan waar jy vandaan kom (Loots in Brümmer 2011:10; Loots 2011b:75–95).
In die verlede is die Anglo-Boereoorlog-geskiedenis menigmaal misbruik om rassisme en
xenofobie te regverdig en ’n vals identiteit van die Afrikaner as ’n godvresende, sedige en
wetsgehoorsame patriot te skep. In Niggie,Fees van die ongenooides en Sirkusboere word
hierdie identiteit bevraagteken en selfs ondermyn. Hier gaan dit nie oor die heldhaftigheid,
vroomheid en godvresendheid van die Boerekrygers nie, maar oor hulle ontnugtering,
lafhartigheid, feilbaarheid, sedeloosheid en twyfel.
Winterbach se volgehoue Anglo-Boereoorlog-fokus in haar skryfwerk het te make met die
konstruksie van ’n eie identiteit, spesifiek ’n Afrikaneridentiteit (Botha en Van Vuuren
2007:119). In Niggie word hierdie identiteit gekonstrueer rondom ’n skeptiese, parodiërende
en selfkritiese aanslag, nie uit ’n selfkoesterende en selfregverdigende perspektief op die
Anglo-Boereoorlog nie. Die tradisionele heldeverering van strydvegters word as’t ware
gekelder deur ’n hele aantal aweregse karakters. Botha (2006:82) lewer die volgende
kommentaar oor hierdie aspek:
Daar is ’n paar karakters soos Willem Boshoff wat die Boerekrygers se aksies
vurig verdedig, maar in teenstelling met Willem is daar Gert Smal wat rebels
optree en lasterlik met die reputasie van sy volk se kommando’s omgaan. Dit is
deur die optrede van veral Gert Smal se groep dat Winterbach kritiek lewer op die
paradigma van die Boere se stryd tydens die Anglo-Boereoorlog.
Gert Smal en sy makkers maak hulle skuldig aan onder andere dagga- en drankmisbruik (17),
volksverraad wanneer hulle Paul Kruger ’n “geslepe ou bliksem” (47) noem, uiterse rassisme
(48, 149–50), en poging tot moord wanneer hulle vir Ben en Reitz in ’n lokval lei (173). Gert
Smal degradeer “die leeu van Afrika” (Piet Cronjé) tot “die skaap van Afrika” (167) en maak
allerlei ander verraderlike opmerkings: “Piet Cronjé se móér” (47) en “[H]et Cronjé, die drol,
iets geleer?”
Servaas Senekal het “’n swakheid vir vrouevlees” (17) en vele karakters het hulle vertroue in
God verloor – Kosie Rijpma sê: “Daardie dag het ek geweet [...] dat ek op God nie meer kan
vertrou nie” (121) en “Ek wil my nog laat vertel dat God die welwillende vader is wat ons
dink Hy is, vir wie die lot van elke sterfling iets is waaroor Hy hom buig” (160). Toe Willem
sy wens uitspreek dat God nie mag toelaat dat die Engelse met hulle wreedheid wegkom nie,
is generaal Bergh se mening dat “God nie soveel aandeel daarin [het] nie” (135). Dié
opmerkings is in stryd met die tradisionele beeld van die godvresende Boere wat geglo het
dat “mits hulle getrou bly en hul plig nie versuim nie, God hulle sal beloon met oorwinning
en daarmee op sy tyd redding sal skenk aan sy uitverkore volk” (Botha 2006:27), omdat
godsdiens en nasionalisme nog altyd heg verweef was in die Afrikanerpsige.
395