Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
rondgetrek het nie. So maak jy nie oorlog nie […] Die vrouens se gatte [...] Susters se gatte!
Wat het hulle in die eerste plek daar gesoek?!” (166).
Vroue se lyding in die kampe word in Niggie vergestalt deur Bettie Loots (84–5, 120–1) wat
“teen die einde so swak en uitgeteer [was] dat sy met moeite nog kon praat” (85), en in Reitz
se droom is sy “in swart geklee, afskuwelik vermaer” (110). Ook die verkragting van vroue
tydens die oorlog wat in formele geskiedskrywings verswyg word, word in Niggie openbaar
gemaak: “Een arme meisiekind is deur vier Kaffers vasgehou terwyl nege Kakies hulle
skandelike bedryf volbring het” (131).
Winterbach dokumenteer diere se lyding tydens die oorlog: “En in Julie het die oorwerkte
merries die een na die ander misgeboortes gehad, en die oorlog was so te sien ’n vloek nie net
vir die mens nie, maar ook en dikwels veral vir die onskuldige diere, wat daar geen besluit in
gehad het nie, en geen inspraak oor hulle eie lot nie” (82).
Fees van die ongenooides gaan, soos reeds genoem, oor versweë gebeure, gebeure waarvan
niemand ooit iets genoem het nie (Du Plessis in Liebenberg 2008:8). Du Plooy (2009:2)
lewer die volgende kommentaar hieroor:
Die kerninsidente in die verhaal het te make met juis die onverwoorde aspekte
van die oorlog, soos verraad op politieke en persoonlike vlak, pynlik
gekompliseerde verhoudinge tussen mense wat die naaste aan mekaar behoort te
wees, maar ook ’n taboe-onderwerp soos verkragting. Dit is inderdaad vreemd dat
waar verkragting in alle oorloë voorkom, daar in die Suid-Afrikaanse geskiedenis
so min oor hierdie saak geskryf en vertel is. Dit blyk egter uit die roman dat
verkragting wel deeglik voorgekom het, maar dat die mense nie daaroor gepraat
het nie. Daar was ook maniere om ’n vrou wat die vrug van ’n verkragting in die
lewe moet bring, te help om nie haar lewe lank met hierdie aanklag en “skande”
hoef saam te leef nie [...].
Du Plessis boekstaaf dus gebeure wat uit amptelike historiografieë gelaat is en lewer
kommentaar oor hierdie stilswye deurdat ook sy karakters weier om oor Magrieta se
verkragting te praat:
“Dit het nie gebeur nie!” het haar skoonmoeder gesê en almal het hulle monde
oor die ding gehou, stilgebly en aangegaan asof so iets nooit sou kon gebeur of
gebeur het nie. Om die ding in die vergeetboek te probeer kry. Om die smet te
probeer verswyg. Skoonswyg. (229)
Verkragting en kindermoord is nie die enigste aspekte wat Du Plessis uit die “vergeetboek”
wil opdiep nie. Hy openbaar ook die wreedheid teenoor swart mense tydens die oorlog deur
middel van Joey wat “’n getuie [word] van die hongersnood wat die swart mense tydens die
beleg van Kimberley moes deurmaak” (Visagie 2009:15) en hierdie gebeure met sy kamera
404