Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

oom frans eet ’n tamatie soos ’n appel
plakkieklappe op die stoepvloer
die paraffienyskas
brom in die kombuis se hoek
hulle vertel van grootoom nicolaas in el alamein
met christus in sy hart en ’n koeël in sy been
my ooms is op skool in streepsakke aan bome gehang
omdat die marais’s sappe was
hande wat rooikathokke en slagysters stel
bloedbroers, al die jare deurgebraai
al die skuurdanssnolle op hoërskool
gevingernaai
en ek, elf en ’n half
speel he-man
skrikkerig vir skaapstekers en antjie somers
en maak rympies in ’n croxley
op sy rug geskryf “privaat”.
LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
In hierdie gedig beskryf die spreker vir ons bepaalde opvattinge rakende manlikheid (bv. dat
mans nie bad nie, maar in die tuin “met die hosepipe” stort) en veral die reuke wat hy met die
manlike figure in sy lewe assosieer. Wanneer die mans hulle buiteritueel voltrek, tree die jong
seun as ’n tipe voyeur op wat hulle afloer, en dit is dan wanneer hy vir die eerste keer bewus
raak van die reuk van die sjampoe en dit dan met die ooms assosieer.
In die tweede strofe bied hy aan die leser ’n beskrywing van ’n tipiese manlike ruimte,
naamlik die buitekamer van sy oom Pine, en kry die leser ’n intieme blik in die wêreld van
die oom: dit ruik na kerswas; rugby is vir die oom belangrik; en dan, ietwat onvanpas en
esteties (in teenstelling met die spartaanse omgewing), is die aanwesigheid van rooi gordyne
en ’n rooi tafeldoek oor die lessenaar. Hiermee word gesuggereer dat die lessenaar nie meer
vir sy oorspronklike doel gebruik word nie en dien as ’n tafel waarby die oom byvoorbeeld
kan sit en eet. Die “manne” in die foto’s teen die muur is die verpersoonliking van atletiese
manlikheid en vir die oom-figuur waarskynlik die enigste vorm van versiering wat hy in sy
“manlike” ruimte duld.
Naas rugby speel die ooms ook gholf en gaan jag, wat tradisionele manlike sportsoorte is, en
weer eens gebruik Marais die beeld van die onderbroek, soos in die bespreekte gedig oor die
fotodag. Nou word die onderbroek as ’n vlag geplant op die gholfbaan, wat baie duidelik
sinjaleer dat ons hier op speelse wyse met manlike mag te make het. Hier is die mans in
beheer en as teken daarvan word ’n intieme kledingstuk as vlag gehys om dit aan te toon. In
aansluiting hierby verwys die spreker ook na die ooms se dapperheid (bv. grootoom Nicolaas
in die oorlog by El Alamein) en word die mans uitgebeeld as synde diegene wat teen die
464