Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
Waar berigte vroeër hoofsaaklik op onderhoude met ooggetuies gebaseer was (bv. De Bruin
2007:14), het die skrywer van die koerantberig, asook die leser, nou eerstehandse inligting –
voorvalle van skoolgeweld word op selfoonkameras vasgelê, versprei én
aan Rapport beskikbaar gestel. Rapport verskaf skakels na die elektroniese opnames (bv.
Kruger 2011:5; Van Vuuren 2008:4). Kruger (2011:5) berig oor ’n slagoffer se ma wat so ’n
video na YouTube gestuur het: “Dit is later klaarblyklik weens die gewelddadige aard
daarvan verwyder.” Ten spyte van hierdie kommentaar verskaf Rapport ’n skakel na die
opname. Die sensasionele word dus tot in die leser se voorkamer gebring.
Deur insidente oor skoolgeweld in die fynste besonderhede te beskryf laat Rapport min
twyfel by die leser: skoolgeweldvoorvalle in Suid-Afrika is uiters gewelddadige kriminele
oortredings. Die geweldsmisdade word dikwels koelbloedig gepleeg. Die gewelddadige
optrede beïnvloed nie net die onderrig- en leermilieu nie, maar bedreig die veiligheid van die
gemeenskappe waarin die skole geleë is. In die berigte en elektroniese opnames is die
gewelddadige en sensasionele beklemtoon. Dit is kenmerkend van misdaadverslaggewing
(De Wet 2003a:39). Dié wyse van verslaggewing kan tot ’n gees van wanhoop en vrees lei,
omdat die situasie in Suid-Afrikaanse skole skynbaar buite beheer is.
Tema 8: Vreesdiskoers: die situasie is buite beheer
Skole is tradisioneel as veilige vestings beskou (Kondrasuk e.a. 2005:638). Die ontleding van
die berigte en redaksionele kommentare suggereer egter die teendeel. Verskeie emosioneel
gelade woorde wat die indruk skep dat geweld by skole buite beheer is, is geïdentifiseer.
Skole word beskryf as “drukkokers” (De Vries 2005:2), ’n “leeuhok” (Kühne 2002:3) en ’n
“rassepot” wat “oorgekook” het (Pelser 2003:4). Volgens Malan en Meyer (2006b:4) is “die
hel [...] los in ons land se skole”. Swart (1996:5) noem dat spanning by skole “breekpunt”
bereik het. In ’n berig oor skoolgeweld in Gauteng skryf Krüger (1999:1) dat “gespanne
onderwysers [...] hul waaksaamheid nie ’n oomblik verslap nie”. ’n Skool in Mpumalanga is
volgens Pelser (2006:14) deur vandale “onregeerbaar” gemaak. By dié skool is onderrig
“byna onmoontlik”. Die erns van die situasie en die onvermoë om die probleem aan te spreek
word deur Fourie (2006c:14) uitgelig as hy verwys na die Minister van Onderwys se
“noodkreet” om hulp in die stryd teen skoolgeweld. Die gebruik van gelade woorde om die
plofbaarheid van die situasie te beklemtoon, en die onvermoë van rolspelers om ’n veilige
leermilieu te skep, kan ’n skeefgetrekte beeld van die werklikheid skep – wat op sy beurt
weer tot openbare paniek lei (Kupchik en Bracy 2009:137).
Uit die ontleding van die berigte en redaksionele kommentare blyk dit voorts dat geweld by
skole nie alleen buite beheer is nie, maar ook besig is om toe te neem. ’n Lid van die
plaaslike polisie word byvoorbeeld deur De Bruin (2006:14) aangehaal waar hy sê dat ’n
skool in KwaZulu-Natal “die afgelope sestien jaar stelselmatig vernietig is”. Malan (2006a:9)
skryf: “Skole is lankal nie meer die veilige hawe van voorheen nie – dis eerder ’n broeines
van geweld.” In aansluiting hierby skryf Krüger (1999:1) dat “van die eertydse kom en gaan
by skoolterreine het min oorgebly”.
368