Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

Opsomming
LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
Wat oor is, is die Self: verblyf in ’n boomholte in
Wilma Stockenström se Die kremetartekspedisie
Susan Meyer
Susan Meyer, Fakulteit Opvoedingswetenskappe, Noordwes-Universiteit, Potchefstroom
In Wilma Stockenström se roman Die kremetartekspedisie (1981) – in sewe tale vertaal en in
2004 heruitgegee – is die verteller ’n 15de-eeuse slavin wat haar laaste lewensdae in ’n
kremetartboom-holte êrens in Afrika deurbring. Hierdie artikel fokus op die uitbeelding van
die rekonstruksie van die slavin se persoonlike identiteit in die laaste fase van haar lewe. Die
ondersoek is gerig op die ontleding van die prosesse waardeur die Self, gekonstrueer binne
sosiale en kulturele verband, herontdek en nuut gedefinieer word in verhouding tot en deur
interaksie met die natuur as die Ander, as daardie entiteit waarmee interaksie plaasvind om
die Self te voorskyn te roep. Die teoretiese uitgangspunt vir hierdie ondersoek is Stuart Hall
en Homi Bhabha se beskouing van identiteit in terme van verskille (eerder as gedeelde
eienskappe) en die interaktiewe verhouding met die Ander, wat die Self in groter
besonderhede openbaar. Die doel is om vas te stel op watter wyse die natuur as die Ander
figureer en om die rol van die natuur ten opsigte van die rekonstruksie van die slavin se
identiteit te ondersoek. Eers word die fokus gerig op die verkenning van die sosiaalgekonstrueerde
identiteit van die slavin, dan op die representasie van die prosesse –
afwisselende prosesse van differensiasie ten opsigte van en vereenselwiging met die
omringende natuurwêreld – wat lei tot die opheffing en oorstyging van haar slawe-identiteit
en ’n ruimer, nuutsoortige verwesenliking van die Self. Die kremetartekspedisie bied op
unieke wyse literêre uitdaging aan die Westerse diensbaarheidsbeskouing van die natuur. In
plaas van die siening dat die natuur die mens tot nut en voordeel is in ’n sin wat
ondergeskiktheid en menslike uitbuiting impliseer, beeld hierdie roman die mens uit in
eksistensiële afhanklikheid van die natuur as die wesentlike Ander in die prosesse met behulp
waarvan die Self ge(re)konstrueer en volledig begryp word.
Trefwoorde: natuur as Ander; ekokritiek; identiteits(re)konstruksie; Wilma
Stockenström; Die kremetartekspedisie; mens-natuur-interaksie
310