Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

3. Teoretiese raamwerk
LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
Om ’n blik te kry van die konteks waarin skoolgeweld plaasvind, word Bronfenbrenner se
ekosistemiese teorie as vertrekpunt gebruik. Die begrip ekosistemies dui op die wedersydse
invloed van onderskeie hoof- en subsisteme in organisasies en die samelewing (Kamper en
Steyn 2012:254). Bronfenbrenner se model illustreer die ekosisteemteorie ten opsigte van die
samelewing en toon verskillende vlakke of groepe in die sosiale konteks aan as sisteme
waarvan die funksionering afhanklik is van die interaksie tussen die verskillende dele
(Kamper en Steyn 2012:254). Die model plaas die individu sentraal en daarvandaan kring die
stelsel uit om erkenning te verleen aan die invloed van die gesin, portuurgroep, gemeenskap
en kultuur op die individu (Swearer en Espelage 2004:2). Op grond van Bronfenbrenner se
model kan geargumenteer word dat skoolgeweld nie in isolasie plaasvind nie. Skoolgeweld
word bevorder of teengewerk deur die ingewikkelde verhoudinge tussen die individu, die
gesin, portuurgroep, gemeenskap en kultuur (Swearer en Espelage 2004:1), asook die
kronosisteem – lewensfase, historisiteit oor korter of langer tyd (Bronfenbrenner 1977:515).
Die gebruik van dié model vir die bestudering van skoolgeweld word as volg deur
Benbenishty en Astor (2005:113) gemotiveer:
School violence is the product of many factors that are associated with multiple
levels organized hierarchically (nested like a matryoshka doll): individual
students within classes, classes within schools, schools within neighbourhoods,
and neighbourhoods within societies and cultures.
Hierdie studie gebruik ’n drievlak-ekosisteemmodel om die kompleksiteit van skoolgeweld te
illustreer. Op die mikrovlak figureer biologiese en persoonlikheidsfaktore wat ’n invloed op
individue se optrede het. Die faktore verhoog die kanse wat individue het om slagoffers of
geweldenaars te word. Hier word onder andere gelet op demografiese eienskappe,
persoonlikheidsafwykings en die individu se blootstelling aan geweld. Die vlak
verteenwoordig ook die verband tussen die gesinsfaktore en gedrag (bv. onvoldoende
ouerbetrokkenheid, gewelddadige vorme van gesagsuitoefening in die ouerhuis en
gesinsgeweld). Belangrike proksimale prosesse in die mikrostelsel sluit die interaksie tussen
leerders, opvoeders, die skool, die portuurgroep en die gesin in (Bronfenbrenner 2005a:6).
Die wyse waarop wisselwerking op die mikrostelsels plaasvind, staan bekend as die
mesostelsel (Bronfenbrenner 2005b:46). Die mesostelsels, wat op die tweede vlak van die
ekosisteemmodel lê, fokus op organisatoriese of institusionele faktore wat ’n invloed het op
die omgewing waarin die individu hom/haar bevind en waarin interpersoonlike verhoudinge
plaasvind. Hier kan gelet word op reëls, beleide en dit wat as aanvaarbare gedrag in formele
organisasies (bv. skole) beskou word. Die derde vlak, oftewel die makrostelsel, kyk na breë
gemeenskapsfaktore wat ’n klimaat skep wat geweld óf aanmoedig óf ontmoedig: die
sensitiwiteit van die regstelsel en/of vakbonde, sosiale en kulturele norme vir geslagsrolle,
sosiale aanvaarding van treitering en geweld, asook politieke stabiliteit.
Henry (2009:1254) merk tereg op dat navorsers nie die verskillende vlakke in isolasie nie,
maar eerder as deel van ’n interaktiewe raamwerk moet sien.
348