Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
memoranda, 282 handels- en plaaslike gebruike, 283 ongeldige regshandelinge, 284 gesimuleerde
kontrakte, 285 kollaterale bedinge, 286 latere kontrakswysigings, 287 opskortende
voorwaardes, 288 bykomende partye 289 en gevalle waar rektifikasie toepassing vind. 290 Vir
doeleindes van hierdie artikel word net die posisie ten aansien van kollaterale bedinge
bespreek.
3.2.3.2 Kollaterale bedinge
Die geval van kollaterale of sydelingse bedinge is besonder problematies ondanks die feit dat
hierdie beginsel redelik eenvoudig is. Die verbod op ekstrinsieke getuienis geld, soos reeds
vermeld, nie ten aansien van aangeleenthede wat buite om die skrif gereël word nie. 291 Dit
dui dan op ’n geval van gedeeltelike integrasie. 292 Die partye mag derhalwe ’n kollaterale
ooreenkoms bewys, naamlik ’n ooreenkoms wat, selfs al handel dit in breë trekke met
dieselfde onderwerp as die skriftelike “hoofooreenkoms”, bedoel is om langs dit te bestaan en
nie daarmee strydig is nie.
Avis v Verseput 293 dien as illustrasie hiervan. ’n Akte waarin die ontbinding van ’n
vennootskap gereël is, het nie melding gemaak van ’n mondelinge ooreenkoms wat bepaal
het dat een vennoot aan die ander vennoot ’n kwart van die wins sou betaal vir ’n tydperk van
twee jaar nie. Die hof het getuienis van die mondelinge ooreenkoms toegelaat, aangesien die
partye nie bedoel het om die ontbinding van die vennootskap uitsluitlik in die betrokke akte
te reël nie, en aangesien die mondelinge ooreenkoms nie teenstrydig was met die skriftelike
kontrak nie. 294 Appèlregter Centlivres is van mening dat die mondelinge ooreenkoms nie
teenstrydig was met die skriftelike kontrak nie, aangesien die bewys daarvan neergekom het
op niks meer nie as die bewys van “bykomstige” (“further”), nieteenstrydige “teenprestasie”
(“consideration”).
Hierdie aspek verg verdere verduideliking. In die Engelse reg lei die afwesigheid van
teenprestasie daartoe dat ’n kontrak nietig verklaar kan word. Derhalwe mag die afwesigheid
van “consideration” altyd in die Engelse reg deur middel van ekstrinsieke getuienis bewys
word. Insgelyks, waar ’n akte nie van teenprestasie melding maak nie, of slegs ’n nominale
teenprestasie uiteensit, is ekstrinsieke getuienis altyd toelaatbaar om die ware teenprestasie te
bewys. 295 In die Engelse saak Turner v Forwood 296 toon lord Goddard aan dat hierdie
beginsel nie beperk behoort te word tot gevalle waar ’n nominale teenprestasie in ’n akte
uiteengesit word nie. Hy verwoord die toepassing van hierdie beginsel soos volg:
Now, the settled rule of law is, that you may prove a further consideration which
is consistent with the consideration stated on the face of the deed. You cannot be
allowed to prove a consideration inconsistent with it, but you may prove another
which stands with it. 297
Dit was dan ook hoe appèlregter Centlivres die Engelse reg verstaan het in Avis v
Verseput. 298 Dit blyk egter dat hierdie stelling van lord Goddard die Engelse reg te wyd gestel
het. Die reël wat bepaal dat waar ’n sekere teenprestasie in ’n akte vervat is, ’n ander
141