Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
wyse bindend op enige Suid-Afrikaanse hof nie. Wat president Chaskalson ongelukkig egter
verswyg, is dat ’n hof altyd bedag moet wees op die moontlikheid dat dit inderdaad gebonde
is om sekere voorskrifte van die volkereg na te kom omdat grondwetsbepalings anders as
artikels 35(1) (en 39(1)(b)) dit vereis. Hier dink ’n mens aan artikels 231 van die oorgangs-
en 231-233 van die 1996-Grondwet. President Chaskalson se versuim om laasgenoemde
moontlikheid te oorweeg het waarskynlik die onbedoelde en foutiewe indruk geskep dat, as
transnasionale dryfkragte in grondwetsvertolking, volkereg en buitelandse reg gelykgestel
kan word. Hierdie verkeerde indruk het nietemin daartoe bygedra om, met beduidende
implikasies vir grondwetsvertolking, die identifikasie van ’n grotere transnasionale konteks
makliker te maak.
2.2 “Transnasionale kontekstualisering”
Regter Kriegler merk in Sanderson v Attorney-General, Eastern Cape 17 op dat “[b]oth the
interim and the final Constitutions [...] indicate that comparative research is either mandatory
or advisable”. Soos artikel 39(1)(b) en (c) van die 1996- (en artikel 35(1) van die oorgangs-)
Grondwet dit stel, is slegs vergelykende navorsing aan te beveel (“advisable”), terwyl
oorweging of inagneming van volkereg verpligtend is. Deur volkereg 18 en buitelandse
reg 19 een en dieselfde onderskeidingsetiket van “vergelykende navorsing” om te hang, stel
regter Kriegler hulle dus gelyk en smelt hy hulle saam. ’n Kritiese kyk op hierdie
samesmelting stel ’n beginpunt daar om die gebruik van die terme transnasionale
konteks en kontekstualisering in hierdie artikel te verduidelik.
Sowel die konstitusionalisering van volkereg as die internasionalisering van staatsreg is
uitinge van ’n globalisering van die publiekreg en het die streng grense tussen munisipale of
“binnelandse” staatsreg, buitelandse staatsreg en volkereg geredelikerwys deurdringbaar
gemaak. 20 Om hulle intrinsieke verwantskap te erken en behoorlik daarmee en met die
gevolge van die lewenskragtige interaksie tussen hulle rekening te hou, beteken egter nog
lank nie dat ’n gepaste erkenning van die eiesoortigheid van elkeen laat vaar moet word nie.
In grondwetsvertolking in Suid-Afrika is dit veral nodig om die onderskeid tussen (steun op)
volkereg en (steun op) buitelandse reg te handhaaf, omdat die Grondwet vereis dat wanneer
die menseregtehandves vertolk word, eersgenoemde in ag geneem “moet” word (artikel
39(1)(b)) terwyl laasgenoemde in ag geneem “kan”word (artikel 39(1)(c)). Soos voorheen op
sterkte van ’n diktum van president Chaskalson in S v
Makwanyane 21 aangetoon, kan/mag beide volke- en buitelandse reg ook by die vertolking van
die res van die Grondwet in ag geneem word. Sowel die geskrewe grondwetteks (en artikel
39(1)(b) en (c) in besonder) as die grondwetlike presedentereg wat daarop uitbrei, voorsien
egter nog nie alle moontlikhede nie. Buitelandse reg in ’n binnelandse konteks kan nooit
meer as slegs oorredingskrag hê nie, terwyl sekere vorme van volkereg net
sobindend of voorskriftelik kan wees (of word) soos munisipale reg. Dít plaas volkereg in ’n
ander kategorie, en hiermee moet in grondwetsvertolking rekening gehou word en, om die
waarheid te sê, in die vertolking en toepassing van alle reg.
8