Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
• In die praktyk is egter ’n al hoe groter bewyswaarde aan skriftelike bewys toegeken. Die
dokument kon derhalwe in sommige gevalle, net soos in die Romeinse reg, onweerlegbare
bewys van die inhoud daarvan daarstel.
Die basiese beginsel in die Romeins-Hollandse reg, ten minste wat gewone private
dokumente aanbetref, was dat die bedoeling van die partye voorop staan en dat soveel
ekstrinsieke getuienis aangebied mag word as wat nodig is om sodanige bedoeling vas te stel.
In die lig van voorgaande bespreking blyk dit duidelik dat die integrasiereël en die
interpretasiereël aan die Romeinse en Romeins-Hollandse reg onbekend was.
2.3.3 Gevolgtrekking
Die Romeins-Hollandse reg sou nie slaafs nagevolg kon word nie en daar sou voorsiening
gemaak moet word vir veranderde moderne omstandighede. So sou dit byvoorbeeld absurd
wees om te bepaal dat ’n sekere aantal getuies benodig word om ’n skriftelike kontrak in die
huidige Suid-Afrikaanse reg omver te werp!
Dit wil egter nie sê dat die spesifieke beginsels van die Romeinse en Romeins-Hollandse reg
geen waarde vir ons huidige reg kan hê nie. Inteendeel, hierdie beginsels kan ’n
betekenisvolle waarde toevoeg tot die hervorming van ons reg ten aansien van die aanbieding
van ekstrinsieke getuienis. Dit is veral die klem wat gelê is op die bewyswaarde van
skriftelike kontrakte wat met vrug in ons reg aangewend kan word. Ook die gradering van
verskillende kontrakte in die Romeinse en Romeins-Hollandse reg kan op ’n indirekte wyse
’n waardevolle bydrae lewer tot die huidige Suid-Afrikaanse kontraktereg, veral waar daar
sprake is van standaardbedinge in ’n kontrak.
2.4 Die huidige posisie – is herklassifisering van die ekstrinsieke-getuienis-reël moontlik?
Die huidige posisie met betrekking tot die bronne van die Suid-Afrikaanse bewysreg, en
derhalwe die ekstrinsieke-getuienis-reël, is in ’n groot mate vasgestel deur die uitspraak van
die appèlafdeling in Van der Linde v Calitz 147 en kan kortliks soos volg opgesom word:
• ’n Beslissing van die Geheime Raad voor 1950 moet beskou word asof dit ’n beslissing
van die appèlafdeling self is en die appèlafdeling kan van sodanige uitspraak afwyk indien
dit duidelik verkeerd is.
• ’n Uitspraak van die Engelse hooggeregshof (Supreme Court of Judicature) (of die House
of Lords wat, alhoewel dit nie deel gevorm het van die Engelse hooggeregshof nie, dit
bind) voor 30 Mei 1961, is bindend op die appèlafdeling in die mate waarin dit beskou
word as ’n korrekte uiteensetting van die Engelse reg.
• ’n Reël van die Engelse reg kan so onvanpas wees vir die Suid-Afrikaanse regstelsel dat
dit verkeerd sou wees om dit slaafs na te volg.
125