Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

LitNet Akademies Jaargang 10 (1), Maart 2013
gebring word. Daarna sal verwys word na sprekende voorbeelde van hoe volkereg tot die
vorming van nasionale reg insake (i) die gebruik van travaux préparatoires in wets- en
grondwetsvertolking en (ii) die verwerkliking en implementering van sosio-ekonomiese regte
bygedra het.
In die derde gedeelte van die artikel sal die rol van grondwetlike vergelykingsarbeid
(“constitutional comparativism”) in grondwetsvertolking in Suid-Afrika bespreek word en
daar sal gewys word op die geesdrif hiervoor in sommige – en skeptisisme in ander – kringe,
met geesdrif wat ongetwyfeld die botoon voer. Daar sal ook gekyk word na van die
uitdagings wat die beoefenaars van grondwetlike vergelykingsarbeid in die gesig staar en
daarby veral ’n behoefte aan die ontwikkeling van teoreties houdbare en regspolities
legitieme vergelykingsmetodologieë.
Ten slotte sal met een voorbeeld uit ’n haas onoorsigtelike aantal moontlikhede geïllustreer
word hoe grondwetlike vergelykingsarbeid sinvol tot die vorming van nuwe reg kan lei.
2. Poort(e) tot die “transnasionale konteks”
2.1 Artikel 39 en die Makwanyane-riglyne
In S v Makwanyane 5 moes die konstitusionele hof beslis oor die grondwetlikheid van ’n
wetsbepaling wat die oplê van die doodstraf in sekere omstandighede gemagtig het. In die
eenparige, gesamentlike uitspraak van die hof by monde van president Chaskalson 6 word,
met verwysing na die tipe transnasionale (hulp-)bronne waarvoor artikel 35(1) van die
oorgangsgrondwet voorsiening gemaak het, drie stelle gesaghebbende riglyne vir die gebruik
van volke- en buitelandse reg in grondwetsvertolking neergelê. 7 Die mees pertinente riglyne,
ook geldig vir die toepassing van artikel 39(1)(b) en (c) van die 1996-Grondwet, is die
volgende drie:
2.1.1 Die eerste stel riglyne
In the course of the arguments addressed to us, we were referred to books and
articles on the death sentence, and to judgments dealing with challenges made to
capital punishment in the Courts of other countries and in international tribunals.
The international and foreign authorities are of value because they analyse
arguments for and against the death sentence and show how Courts of other
jurisdictions have dealt with this vexed issue. For that reason alone they require
our attention. They may also have to be considered because of their relevance to s
35(1) of the Constitution [...] 8
Let daarop dat dit volgens president Chaskalson heeltemal toelaatbaar is vir ’n hof wat die
Grondwet vertolk om, afgesien van wat artikel 35(1) van die oorgangs- (en dus ook artikel
39(1)(b) en (c) van die 1996-) Grondwet bepaal, volkeregtelike en buitelandse regsgesag (wat
hy in dieselfde asem noem) in ag te neem. Sodanige gesagsbronne mag in ag geneem word óf
6