02.05.2013 Views

Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

Maart 2013: jaargang 10, nommer 1 - LitNet

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>LitNet</strong> Akademies Jaargang <strong>10</strong> (1), <strong>Maart</strong> <strong>2013</strong><br />

en die funksie van oorsig oor verkryging (insluitende die funksie van die skep van<br />

verkrygingsreëls en standaarde). Eersgenoemde kan oorgelaat word aan die staatsorgaan wat<br />

die goedere benodig, maar nie laasgenoemde nie.<br />

4.4 Wisselende toepassing van die gemenereg deur die howe<br />

Terwyl die wetgewende raamwerk wat staatskontraktering omvat, alreeds uiters<br />

gefragmenteerd is, soos hier bo aangedui, lei die toepassing van gemeenregtelike reëls deur<br />

die howe op hierdie gebied tot verdere onsekerheid. Gemeenregtelike reëls, en in die<br />

besonder reëls van die kontraktereg en administratiefreg, word nie eenvormig toegepas op<br />

staatskontraktering nie. Terwyl daar steeds vele onbeantwoorde vrae is, skep uitsprake<br />

dikwels meer vrae as wat dit antwoorde bied. Vir ’n administrateur is hierdie stand van sake<br />

uiteraard hoogs verwarrend. 66<br />

Die howe se weifeling tussen die toepassing van administratiefreg aan die een kant van die<br />

spektrum en kontraktereg aan die ander kant, met ’n wisselende mengsel tussenin, 67 laat<br />

fundamentele vrae ontstaan oor die aard van staatsverkrygingsreg in Suid-Afrika, wat ook ’n<br />

impak op korrupsie het. Etiese norme en standaarde verskil merkbaar tussen openbare<br />

handelinge, dit wil sê handelinge in die openbare belang deur staatsorgane uitgevoer, en<br />

suiwer besigheidstransaksies. In laasgenoemde kategorie het ons skynbaar ’n heelwat groter<br />

aptyt vir kommersiële armdraaiery as in die eerste kategorie gevalle. So sou dit aanvaarbaar<br />

wees in ’n suiwer besigheidstransaksie tussen private partye vir ’n koper om verskillende<br />

verkopers openlik en doelbewus teen mekaar af te speel ten einde die beste moontlike prys te<br />

bekom deur byvoorbeeld een verkoper te wys op die laer pryse van ’n mededinger.<br />

Soortgelyke optrede sou egter meestal verdag wees wanneer die koper ’n staatsorgaan is. 68<br />

Hierdie stand van sake in Suid-Afrika word onder andere uitgedra in artikel 195 van die<br />

Grondwet, wat die openbare administrasie toewy aan “demokratiese waardes en beginsels”<br />

soos onpartydigheid, billikheid, verantwoordingspligtigheid en deursigtigheid. Ons beskou<br />

kennelik die regering dus as ’n rolmodel vir die samelewing 69 insluitende as ’n “moral<br />

exemplar” 70 onderhewig aan hoër etiese standaarde as ander regsubjekte of ten minste<br />

deelnemers aan die mark. Ten einde die regering aan sodanige hoër etiese standaarde te hou,<br />

is dit gevolglik belangrik om te kan onderskei tussen publieke handelinge en<br />

besigheidstransaksies. Staatskontraktering pas egter nie gemaklik in hierdie tweedeling in nie.<br />

Aan die een kant tree die staat in hierdie gevalle duidelik op vir die doeleindes van<br />

staatsadministrasie, maar aan die ander kant is staatsverkrygingstransaksies dikwels identies<br />

aan transaksies wat deur enige ander markdeelnemer onderneem word en kom dit dus as blote<br />

besigheidstransaksies voor.<br />

Hierdie probleem vind neerslag in die reg in die wyse waarop staatsverkryging<br />

gemeenregtelik gereguleer word deur óf die administratiefreg óf die kontraktereg. Om dit<br />

anders te stel: die spanning tussen hierdie verskillende sieninge van<br />

staatsverkrygingstransaksies word weerspieël in die howe se konseptualisering van<br />

staatsverkryging as onderhewig aan óf administratiefreg óf kontraktereg. Die uitkoms van<br />

229

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!