Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

in de overgeleverde handschriften enkel in verzamelcodices voorkomt. De tekstoverlevering
suggereert dat de Planctus via Rooklooster voor de achttiende eeuw slechts in één religieuze
gemeenschap buiten de kring van de Moderne Devotie terecht kwam – meerbepaald in de abdij
Ten Duinen. Er is dus sprake van een eerder beperkte tekstverspreiding, zeker in het licht van
de intensieve tekstuitwisseling in de priorijen behorend tot het Kapittel van Windesheim. Dit
gegeven en de persoonlijke vertelstijl van de Planctus suggereren dat de tekst oorspronkelijk
enkel bedoeld was voor de kanunniken van Groenendaal zelf. Het is overigens louter aan de
compilatorische activiteiten van Johannes Gielemans te danken dat deze tekst ook in
Rooklooster bekend was.
De vraag naar de precieze functie van de Planctus binnen de gemeenschap van Groenendaal
is door het verlies van de eerste registratie moeilijk te beantwoorden. Er kan dus geen
uitsluitsel gegeven worden omtrent de context waarin deze tekst zich bevond en het eventuele
gebruik dat daaruit zou voortvloeien. Was het een contemplatieve tekst, bestemd voor privé -
lectuur door de kanunniken van Groenendaal? Dit lijkt in elk geval meer waarschijnlijk dan een
gebruik als voorleeslectuur.
Qua genre hoort de Planctus thuis in de hagiografische sfeer omwille van de levens -
beschrijving die de kern van het werk uitmaakt in combinatie met de kenmerkende hagio -
grafische opsomming van de deugden van Jan Spieghel. Maar anderzijds onderscheidt de
Planctus zich ook van de traditionele hagiografische genres dankzij de unieke betiteling én
inhoud, het persoonlijke vertelperspectief en de opmerkelijke schaarsheid aan en de kritische
benadering van de bovennatuurlijke verschijnselen. De structuur suggereert dat we te
maken hebben met een retorisch geconstrueerde stijloefening, gekenmerkt door beeldrijke
beschrijvingen en metaforen die de hedendaagse lezer treffen door hun emotionele intensiteit.
114