Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

– fol. 1v-3r – fragmenten uit het evangelie van Lucas, Marcus en Mattheus
– fol. 3v-28v – ‘Vita sancti Berthini’, BHL 1290-91, met zes grote miniaturen
– fol. 28v-32v – ‘Ymnus de sancto Bertino’, een hymne ter ere van de heilige
– fol. 32v-45r – ‘Vita sancti Bertini’, BHL 1290
– fol. 45v-69r – ‘Textus miraculorum’, BHL 1291
– fol. 69v-73r – een preek over Bertinus
– fol. 73r-78r – ‘Antiphonae sive responsoria in vigilia sancti Bertini abbatis’, het officie voor
Bertinus
– fol. 78r-94v – ‘Epilogus’ en ‘Vita sancti Folquini Morinorum ep’, samen BHL 3079
– fol. 94v-106v – ‘Vita sancti Silvini ep. et conf.’, BHL 7747
– fol. 107v-117r – ‘Egregii Winnoci Vita beati’, BHL 8952, 8953
In het eerste gedeelte van de codex, tot folio 78r, staat Bertinus centraal. De daaropvolgende
heiligen Folcuinus en Silvinus hadden als bisschoppen van Terwaan een nauwe band met Sint-
Bertijns. 20 Folcuinus van Terwaan was na zijn dood in 835 in Sint-Bertijns begraven en ook
Silvinus’ relieken werden sinds 951 in Sint-Bertijns bewaard. 21 De heilige Winnocus of
Winocius van Sint-Winoksbergen, ten slotte, heeft enige tijd in Sint-Bertijns doorgebracht
voordat hij naar Wormhout trok, een cella van Sint-Bertijns. 22 Als geheel draait Boulogne-sur-
Mer, BM 107 daarom om heiligen die van specifiek belang waren voor het klooster doordat ze
als patroon van het klooster functioneerden, omdat het klooster hun relieken bezat, of omdat
ze minimaal enige tijd in het klooster hadden doorgebracht en zo een band met het klooster
hadden.
Het derde handschrift dat werd voorgelezen in een formele context en waarvan de teksten
een duidelijk inhoudelijke band hadden, is Boulogne-sur-Mer, BM 45. Deze tiende-eeuwse
codex stamt uit het klooster Sint-Vaast in Atrecht. Hij is eenledig, met op fol. 67v-68r een paar
teksten die door een latere scribent zijn toegevoegd. Het originele gedeelte van het handschrift
draait volledig rond het gedachtegoed van de heilige Augustinus. De codex opent met
Augustinus’ Retractiones, de wijzigingen die hij aan het einde van zijn leven nog wilde
aanbrengen in zijn voorgaande geschriften (fol. 1r-47v). Hierna volgt het leven van Augustinus
(fol. 48v-67r), dat voorzien is van lectiones en dus met zekerheid groepsgewijs is voorgelezen.
Na een enkel folio met gastteksten (fragmenten van de geschriften van onder anderen paus
Celestinus I en Isidorus van Sevilla) volgt Augustinus’ correspondentie met Quodvultdeus en
het aan hem opgedragen boek De Haeresibus, ‘over ketterijen’ (fol. 68v-86r). Het laatste folio
wordt ingenomen door een brief van Augustinus tegen de Manicheeërs. In dit handschrift
worden met andere woorden drie elementen uit Augustinus’ werk en leven toegelicht: een
schets van het leven van de heilige, zijn gedachten over diverse ketterijen, en de aanvullingen
en wijzigingen die hij daar later in zijn leven nog op heeft aangebracht. Door deze driedelige
opbouw is het handschrift een vehikel om een uitgebreid en genuanceerd inzicht in de heilige
Augustinus en zijn geschriften te bereiken. Niet alleen worden immers werken van Augustinus
uit verschillende perioden van zijn leven voorgesteld en wordt zo een zekere evolutie in zijn
denken geaccentueerd, dit wordt gecombineerd met een biografie van de heilige om deze
evolutie te kunnen contextualiseren.
20
Folcuinus ep. Tarvannensis (BHL 3079), Silvinus ep. (Tarvannensis ?), (BHL 7747, 7748, 7748b).
21
Jacques-Paul Migne, Dictionnaire hagiographique, ou vies des saints et des bienheureux, honorés en tout temps
et en tous lieux, Depuis la naissance du christianisme jusqu’à nos jours, Vol. 1, Encyclopédie théologique, ou
série de dictionnaires sur toutes les parties de la science religieuse, 40, (Parijs: Petit-Montrouge, 1850), pp. 1032-
33.
22
Winnocus ab. Wormholtensis (BHL 8952-56). Stijn van der Linden, De heiligen (Amsterdam en Antwerpen:
Uitgeverij Contact, 1999), p. 925.
67