Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

immers de derde en vierde generatie afgebeeld, terwijl Boudewijn en Ludgard ook andere
kleinkinderen hadden.
Een oorspronkelijke schildering met slechts twee generaties kan eveneens de tegenstrijdigheden
in het nieuwe schilderij verklaren (Afbeelding 3). Er bevinden zich namelijk twee
portretten in het schilderij die er strikt genomen helemaal niet samen in konden zitten. Van
Johanna’s oudtante Aleid, de oudste dochter van Boudewijn en Ludgard, staat niet haar eerste
man, Claas van Diepenburg (†1440), op het schilderij, maar haar tweede man Everhard van
Hoogwoude. Aleid en Everhard trouwden op 13 maart 1453. 41 Dat maakt een datering vóór
1453 onwaarschijnlijk, want tot die tijd zou een afbeelding van Aleid met haar overleden
eerste man voor de hand hebben gelegen. 42 Het schilderij toont echter ook Catharina van den
Abeele, de grootmoeder van Johanna van Zwieten. Catharina was al in 1442 overleden,
waarna Johanna’s grootvader Jan in 1451 hertrouwde met Immesoete van der Marck († vóór
1510). Voor zover mij bekend was er voor het voorbijgaan aan de tweede echtgenote in de oude
memorietafel ten behoeve van de al in 1442 overleden eerste vrouw geen enkele reden en ik
ken dergelijke voorbeelden eveneens niet voor andere memorievoorstellingen. 43
Afbeelding 3 – Detail met de twee generaties van de familie die hoogstwaarschijnlijk op de oude
memorietafel hebben gestaan. Hierin zal echter niet, zoals in dit detail van de nieuwe, hier getoonde
memorietafel, het portret van de eerste vrouw van Jan van Zwieten, Catharina van de Abeele hebben
gestaan, maar Immesoete van de Marck, zijn tweede vrouw. Catharina was de grootmoeder van
Johanna van Zwieten, de opdrachtgeefster van de nieuwe memorietafel.
Voor de oplossing van het probleem, moeten we ons verdiepen in de bedoelingen die Johanna
van Zwieten had met de vernieuwde memorietafel. Zij was in 1552 de laatstlevende van haar
tak van het geslacht Van Zwieten. Leden van die tak hadden tot in de vierde generatie het
klooster begunstigd. Johanna’s overgrootvader had via zijn bepalingen in de stichtingsakte van
41
A.W.E. Dek, Genealogie der graven van Holland (Zaltbommel, 1969), p. 68.
42
De palmtak die Dirk van Zwieten vasthoudt, kan niet als argument worden aagevoerd. Dirk maakte zijn reis
naar Jeruzalem in 1450/51, maar attributen zoals deze kunnen later ingeschilderd zijn in memorietafels, zie over
veranderingen in de voorstelling verderop in dit artikel.
43
Er zijn wel verschillende memorievoorstellingen bekend waarin men zich met alle echtgenoten liet afbeelden.
Zie bijvoorbeeld voor het (aarts)bisdom Utrecht, Van Bueren, Leven na de dood, p. 72.
126