Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

verhouden wanneer de teksten zijn geordend op basis van geslacht, geografische afkomst,
eeuw van overlijden, etc. 13 Het combineren van dit onderscheid tussen inhoudelijke of
formele samenhang tussen teksten met het al dan niet aanwezig zijn van aanwijzingen voor een
groepsgewijs leesproces, resulteert in een genuanceerder beeld van de gebruikscontext van
hagiografische teksten.
Informeel gelezen
Formeel (groepsgewijs) gelezen
Inhoudelijke samenhang 11 5
Formele samenhang 2 17
3. GROEPSGEWIJS GELEZEN CODICES: ENKELE VOORBEELDEN
Van de 22 in een formele context voorgelezen codices zijn er 17 op formele wijze geordend.
Een voorbeeld van een dergelijke formele codex is Brussel, KBR 9290. Dit is een vroeg twaalfde-eeuws
passionaal uit Sint-Laurent in Luik waarin een honderdtal verschillende heiligen -
levens per circulum anni zijn geordend. De heiligen die zich in deze codex bevinden hebben
op inhoudelijk vlak weinig met elkaar te maken: ze stammen uit verschillende periodes
en gebieden. Zo wordt de populaire passie van de apostel Andreas opgenomen, maar ook
bijvoorbeeld de veel minder bekende Euplus van Canatia in Sicilië († 304) en de weliswaar
populaire maar niet bepaald contemporaine Theobaldus van Brie († 1066). 14 Afgezien van de
overeenkomsten die veroorzaakt worden door het narratieve schema dat ten grondslag ligt aan
vrijwel ieder heiligenleven, 15 hebben deze teksten geen inhoudelijke band. Wat het gebruik van
de codex betreft, lijdt het geen twijfel dat hij is ingezet tijdens de metten, het eerste gedeelte
van het nachtelijk officie. Niet alleen zijn de teksten per circulum anni geordend, ook wordt
voor iedere heilige de precieze feestdag aangegeven in de titel (‘Vita sancti Fursei presbiteri,
que celebratur XVII Kl. Februarii’, ‘Passio sancti Sereni monachi, VII Kl. Martii’) en zijn
verschillende teksten door een contemporaine hand onderverdeeld in de traditionele acht
lectiones . In dit handschrift wordt de formele ordening derhalve duidelijk gecombineerd met
een groepsgewijs leesproces, wat karakteristiek is voor deze achttien codices.
Slechts vijf van de in een formele context voorgelezen codices zijn niet formeel geordend .
Een interessant voorbeeld uit deze verzameling is ms. Brussel, KBR 9398-99. Dit is een eenledige
codex uit twaalfde-eeuws Sint-Laurent, compleet met signaturen op het eerste en laatste
folio van ieder katern. De codex bevat zestien teksten, die geregeld zijn voorzien van accenten
om de correcte uitspraak te vergemakkelijken.
– fol. 1v-15v – ‘Vita sancti Anthonii abbatis’, BHL 609
– fol. 15v-18r – ‘De sancto Ammone’, ‘De sancto abbate beno’, ‘de beato Syro abbatis’ etc.,
fragmenten uit de Historia Lausiaca
13
François Dolbeau, ‘Notes sur l’organisation interne des légendiers latins’, in Hagiographie, cultures et sociétés,
IV e -XII e siècles. Actes du colloque organisé à Nanterre et à Paris (2-5 Mai 1979) (Parijs: Études augustiniennes,
1981), pp. 16-19.
14
Brussel, KBR 9290, fol. 14v-15v, ‘Passio sancti Andreae apostoli’ en ‘Virtutes sancti Andreae apostoli’ (BHL
428 en 430), fol. 15v-23v: ‘Passio sancti Eupli diaconi’ (BHL 2730 – er zijn mij geen verdere hoogmiddeleeuwse
handschriften uit deze regio bekend waarin St. Euplus wordt vereerd), fol. 159v-161v: ‘Vita sancti Tiebaldi
confessoris’ (BHL 8032), fol. 135r-136v.
15
Zie bijvoorbeeld Alison Goddard Elliott, Roads to Paradise: Reading the Lives of the Early Saints (Hannover
en Londen: University Press of New England, 1987), pp. 59-60.
65