Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

overleden brouwer van de priorij want hun gebeden zullen zijn lijden beëindigen en hem de
eeuwige rust verlenen. En ze mogen ook niet vergeten om jaarlijks het anniversarium van paus
Gregorius VII te vieren, want deze heilige man heeft Watten een plechtig beschermingsprivilege
gegeven en de levenswijze geconfirmeerd, aldus Odfried. 27 Ten slotte wordt Odfried ten
tonele gevoerd als een trouwe gregoriaan die van leer trekt tegen het niet respecteren van het
celibaat door de geestelijken. Tainardus moet in Brugge immers een kanunnik op de vingers
tikken die een relatie heeft met kloosterzuster en de man tot boete aansporen. 28
Maar toch kan de auteur het ook niet laten om in één van zijn bespiegelingen Odfried een
beetje de mantel uit te vegen. Bij het weerzien met Tainardus geeft de auteur de volgende
bedenking: ‘Wat heeft je zolang opgehouden? Waarom kom je op dit moment, nu we afgemat
zijn na de vele puinhopen die je hebt achtergelaten en na het hard labeur van je zonen hier? We
waren getroffen door jouw vertrek: waar was je? We werden geteisterd door branden: wat hield
je verborgen? We verduurden beledigingen van de ketters: wat deed jij intussen? We hebben
uitdrijvingen en verbanningen doorstaan: waarom bezoek je ons nu pas opnieuw bij deze
verlamming ?’ 29 De auteur alludeert hier op de moeilijkheden die de priorij blijkbaar heeft
gekend na het ontslag van Odfried in 1079. Met ‘ketters’ bedoelt hij de tegenstanders van de
Kerkhervorming, die blijkbaar nog een tijdje het leven van de broeders lastig hadden gemaakt.
Over de geschiedenis van de priorij onder Odfrieds opvolger, Alfwinus, de voormalige
parochiepriester van Watten, is niets geweten. 30 Het Exordium eindigt immers bij het ontslag
van Odfried. Maar de beginjaren ‘80 van de elfde eeuw waren turbulent in het diocees Terwaan
door de snelle opeenvolging van drie bisschoppen en door een conflict tussen Vlaamse graaf
en de hervormingsgezinde geestelijkheid, waartoe we de Wattense broeders zeker kunnen
rekenen . 31 Blijkbaar had Odfried de kanunniken verweesd achtergelaten en was de storm met
27
Miraculum sancti Donatiani, ed. Holder-Egger, p. 181 r. 16-20: ‘Addas etiam tuis assertionibus, ne anniversarium
Gregorii papae septimi de cetero negligentia transeant, sed annis singulis celebri obsequio sollempniter ambiant,
quia aecclesiam nostram signo et apostolico decreto firmavit et recte vivendi viam in ea nobis paterna traditione
promulgavit. Quod si devote complere voluerint, non frustrari remuneratione sine dubio affirmes, quia vir sanctus
est et magni meriti, et in multa gratiarum actione Deus suscipiet quod mando pro eo fieri.’
28
Miraculum sancti Donatiani, ed. Holder-Egger, p. 180 r. 26, p. 181 r. 9. Deze passage is bijzonder lang
uitgesponnen door persoonlijke bespiegelingen van de auteur. Cf. Meijns, ‘Inaudita novitas canonici ordinis’,
pp. 67-68.
29
Vrije vertaling van: Miraculum sancti Donatiani, ed. Holder-Egger, p. 179 r. 32-35: ‘Quae ergo tantae te
tenuere morae? Quibus ab horis expectate venis, ut te post multa tuorum excidia, post varios filiorum locique
labores defessi aspicimus? Dampnis affecti sumus: ubi eras? Incendiis tribulati: quid latebas? Insultationes
hereticorum sustinuimus: quid interim agebas? Expulsiones et exilia passi sumus: quomodo tandem in hoc
infirmo nos revisitas?’
30
Chronica monasterii Watinensis, ed. Holder-Egger, p. 164 § 1 r. 12-22; Olivier Bled, ‘Inventaire de reliques du
monastère de Watten en 1079’, Bulletin de la Société académique des Antiquaires de la Morinie, 19 (1957-1962),
pp. 149-52.
31
Arthur Giry, ‘Grégoire VII et les évêques de Thérouane’, Revue historique, 1 (1876), pp. 387-409; Hans Van
Werveke, Het Bisdom Terwaan van den oorsprong tot het begin van de veertiende eeuw, Recueil de travaux
publiés par la Faculté de Philosophie et Lettres de l’Université de Gand, 52 (Gent: Van Rysselberghe & Rombaut
en Parijs: Édouard Champion, 1924), pp. 45-48; Charles Verlinden, Robert I er le Frison, comte de Flandre. Etude
d’histoire politique, Universiteit te Gent, Werken uitgegeven door de Faculteit der Wijsbegeerte en Letteren, 72
(Antwerpen: De Sikkel: Parijs: Edouard Champion en Den Haag: Martinus Nijhoff, 1935), pp. 119-24; Edouard
De Moreau, Histoire de l’Eglise en Belgique (Brussel: Ed. Universelle, 1945-1952), vol. 2, pp. 65-68; Nicolas
Huyghebaert, ‘Un légat de Grégoire VII en France: Warmond de Vienne’, Revue d’Histoire ecclésiastique, 30
(1944-1945), pp. 187-200; Charles Dereine, ‘Gérard, évêque de Thérouanne (1083-1096), face aux moines
exempts. Le cas des prieurés de Nieppe, Andres et Framecourt’, Mémoires de la Société d’histoire de Comines-
Warneton et de la région, 10 (1980), pp. 249-62; Herbert Edward John Cowdrey, Pope Gregory VII. 1073-1085
(Oxford: Oxford University Press, 1998), pp. 345-48 en pp. 410-13.
54