Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

wanneer de broeders en zusters nog langer wordt toegestaan te leven met losse teugels –
laxatis habenis –: onder de derde regel dus!
Het eigenaardige van de visie van Lambert Willemsz wordt nog duidelijker wanneer we
deze met de standaardhistoriografie van de Moderne Devotie vergelijken, zoals we die vinden
in het Chronicon Windeshemense van Johannes Busch. 28 Daarin speelt Geert Grote de hoofdrol
als stichter van de moderna devotio, maar die vroomheid van de eigen tijd wordt toch gezien
als een tijdelijke onderbreking van het verval waaraan de verouderende wereld, de mundus
senescens, onontkoombaar onderhevig is: goddank staat het geestelijk leven sinds Geert Grote
nu al twee (of drie) generaties op een hoog peil, maar hoe lang zal dit nog duren?
Terug naar Lambert Willemsz. Op het eerste gezicht is het vreemd dat hij in zijn Prefatio
wel de persoon van Franciscus noemt in verband met de tussenperiode waarin het convent
tot de derde orde behoorde, maar aan Augustinus stilzwijgend voorbijgaat. Een mogelijke
verklaring zou kunnen zijn dat hij dan de lineaire progressie van zijn relaas had moeten
onderbreken . Augustinus met zijn monastieke regel kwam immers vroeger dan Franciscus met
zijn semi-monastieke.
Overigens is Lambert Willemsz wel zo eerlijk ook de crisis van het heel recente verleden
uit de doeken te doen compleet met haar oorzaak, de onenigheid tussen rector en priorin.
Maar hij stelt dit voor als een tijdelijke onderbreking van de opgaande lijn, als een kortstondig
schuilgaan van de zon achter de wolken en eindigt met het verslag van het herstel onder Claes
Wit en zijn opvolger. 29 En daarmee zijn we bij het begin terug: de opdracht tot het schrijven van
de kroniek ad posterorum memoriam. Dit kan niet anders betekenen dan dat aan het nageslacht
het hoopvolle én verplichtende karakter van de geschiedenis wordt voorgehouden.
Uit de in het voorafgaande gegeven samenvatting wordt ook wel duidelijk dat het bij deze
geschiedenis niet alleen om het eigen convent gaat, maar om heel het Kapittel. De aankomst
van het licht der kuisheid in Holland wordt met zoveel woorden genoemd en de onjuiste
voorstelling van zaken met betrekking tot de derde regel heeft alleen zin tegen de achtergrond
van het Kapittel van Utrecht waaruit het Hollandse kapittel is voortgekomen. De aansluiting
van het Margarethaconvent bij het Hollands kapittel wordt in detail verteld, waarbij ook de
groepsspecifieke technische term colligatio valt. 30 Dat de door Lambert Willemsz gepresenteerde
visie op de geschiedenis representatief is voor de opvatting binnen dat kapittel valt bij gebrek
aan bronnen niet te bewijzen. Maar uitsluiten kunnen we het ook niet, al was het maar alleen
omdat Lambert Willemsz in het necrologium de socius van Claes Wit wordt genoemd, met wie
hij de memoria deelde. 31 Hij kwam dus niet pas met Heyman Florisz naar Gouda, maar al onder
de sterke man van het kapittel zelf.
28
Johannes Busch, Chronicon Windeshemense und Liber de reformatione monasteriorum, ed. K Grube (Halle:
Hendel, 1886; repr. herdruk Farnborough: Gregg, 1968), pp. 245-47. Zie ook N. Staubach, ‘Das Wunder der
Devotio Moderna. Neue Aspekte im Werk des Windesheimer Geschichtsschreibers Johannes Busch’, in
Windesheim 1395-1995. Kloosters, teksten, invloeden. Voordrachten gehouden tijdens het internationale congres
‘600 jaar Kapittel van Windesheim’ 27 mei 1995 te Zwolle, ed. A.J. Hendrikman (Nijmegen: Katholieke
Universiteit, 1996), pp. 170-85; Bertram Lesser, Johannes Busch: Chronist der Devotio moderna. Werkstruktur,
Überlieferung, Rezeption (Frankfurt: Peter Lang, 2004), pp. 209-58. A.E. Jostes, Die Historisierung der Devotio
moderna im 15. und 16. Jahrhundert. Verbandsbewusstsein und Selbstverständnis in der Windesheimer
Kongregation (diss. Groningen 2008).
29
Gouda, SAMH, Kloosters inv. 95, fol. 5 v .
30
Gouda, SAMH, Kloosters inv. 95, fol. 5 r .
31
Londen, British Library (BL), Harley MSS, 2939, fol. 6 v (15 juni): ‘patris Nycolai prioris canonicorum
regularium domus sancti Michaelis prope Scoenhoviam ac quondam rectoris nostri precipui tam in spiritualibus
quam in temporalibus promotorisque domus nostre carissimi cum socio suo domino Lamberto Wilhelmi.’
96