Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

Tabel 3 – Cartularium klooster Den Hem 37
1: Item dit syn die copien vande ewighe renten brieven op lant off op huysen ende erven. Inden eersten
van die nobelen staende op lant in Berchambocht.
9: Item dit syn die copien der renten brieven van ewighe erffpacht ghelegen op verschenen [?] plecken.
23: Erfpacht an die Vlist
29: Erfpacht in Meerkerck
35: Item die copien van ewighe renten staende op landt in Berchambocht.
53: Dit syn die copien van ewighe renten brieven staende op huysen binnen der stede van Scoenhoven.
61: Ewighe renten brieven op huysen binnen der Goude.
65: Dit syn die copien van losrenten inden eersten in Berchambocht.
74: Item losrenten in Boenrepas.
79: Item losrenten in Wijngaerden.
98: Item losrenten in Langerack.
98: Item losrenten in Gorinchem.
Het cartularium van het Margarethaklooster is dus georganiseerd in functie van de herdenking
van de weldoeners, niet in die van het goederenbeheer. Maar het moest toch ook vanaf het begin
wel degelijk dienst doen als hulpmiddel bij de administratie. Hiermee hangt de aanwezigheid
van katern I samen. Dit is de inhoudsopgave, die bij de oorspronkelijke opzet behoort, zoals
blijkt uit het feit dat de terminologie die hier wordt gebezigd voor de verschillende onderdelen
van het handschrift, consistent is met die in de rest van het manuscript. 38 Behalve de geciteerde
Latijnstalige beginnotitie zijn de rubrieken in de inhoudsopgave in het Nederlands, en bij de
rubriek ‘scepenenbrieven’ staat zelfs een vrij uitvoerige instructie in het Nederlands omtrent de
ordening daarvan naar vervaldatum. Daarin worden ook de paginaverwijzingen betrokken die
bij het oorspronkelijke fonds behoren. Bovendien zijn de oorkonden zowel in het cartularium
zelf als in de vermeldingen in de inhoudsopgave van unciale letters voorzien, die naar de
laden van de archiefkist verwijzen. Het systeem is sluitend, en de oorkonden zijn als het
ware tweezijdig toegankelijk: in functie van het goederenbeheer en van de memoria, maar
laatstgenoemde functionaliteit bepaalt de structuur.
Weiler heeft geruime tijd geleden een overzicht gemaakt van cartularia uit de sfeer van
de Moderne Devotie in Gelderland en Overijssel. 39 Maar in zijn analyse ervan besteedt hij aan
het memorie-aspect geen aandacht. Datzelfde geldt voor zijn – overigens belangwekkende –
inleiding op de editie van necrologie, kroniek en cartularium van het fraterhuis te Doesburg,
die hiervoor al ter sprake kwam. 40 Het Goudse voorbeeld werpt de vraag op of het bij de studie
van monastieke herinneringspraktijken niet nuttig zou kunnen zijn om behalve op kronieken
en op necrologia en dergelijke ook te letten op cartularia en oude archiefordeningen. Veel
systematische studie is daarnaar voor de late middeleeuwen nog niet gedaan.
37
Ontleend aan Van Heel, ‘Klooster Den Hem’, pp. 165-66. Vindplaats: olim Haarlem, Bisschoppelijk Archief,
Kerken, kloosters en staties inv. 686; nu Gouda, SAMH, Archief Den Hem, inv. 688.
38
Gouda, SAMH, Kloosters inv. 95, fol. 0 r .
39
A.G. Weiler, ‘Cartularia van Augustijner kloosters en huizen van de Broeders en Zusters des Gemenen Levens
in Gelderland en Overijssel’, in Bijdragen over Thomas a Kempis en de moderne devotie (Brussel; Archives et
bibliothèques de Belgique, 1971), pp. 54-66.
40
Necrologie, ed. Weiler, pp. vii-xxx.
98