Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

HERINNERINGSPRAKTIJKEN IN KRINGEN VAN REGULIERE KANUNNIKEN.
DE STICHTERS EN HUN MEMORIA: PRIOR ODFRIED VAN WATTEN († 1086) 1
Brigitte Meijns
Katholieke Universiteit Leuven
Postdoctoraal onderzoeker F.W.O.-Vlaanderen
Odfried, de stichter en eerste prior van de gemeenschap van reguliere kanunniken te Watten,
legde na zijn overlijden een bijzondere bedrijvigheid aan de dag, althans als we twee mirakelschrijvers
mogen geloven. Een dag na zijn overlijden op 22 november 1086 verscheen Odfried
aan de koster van de Gentse Sint-Pietersabdij. 2 Nauwkeurig wees hij hem de plek aan op de
Blandijnberg waar hij de volgende dag begraven wou worden. Kort hierna vertoonde hij zich
in een visioen aan een slapende maagd. Hij stuurde de godsvruchtige vrouw onverwijld naar de
kanunniken van Watten met concrete richtlijnen inzake de verering van de patroonheilige. Twee
jaar later ten slotte, in 1088, aan de vooravond van het feest van Sint Niklaas, vereerde Odfried
zijn priorij met een bezoek. 3 Tijdens een visioen verscheen hij aan Tainardus, een jonge
kanunnik die hij nog als oblaat gekend had en die thans al drie jaar verlamd was. Sint Donaas,
een van de begeleidende heiligen, kreeg prompt van Odfried de opdracht om in Brugge de
genezing van de verlamde kanunnik te realiseren. Eenmaal in Brugge moest Tainardus een
kanunnik terechtwijzen die het niet zo nauw nam met het celibaat. Ook voor de Wattense
koorheren had Odfried nog twee goede raadgevingen, daarna verdween hij, deze keer
voorgoed .
Deze mirakelverhalen werden opgetekend tijdens het laatste decennium van de elfde eeuw.
Omstreeks 1100 schreef één van de mirakelschrijvers ook een historia fundationis van Watten,
startend bij de oprichting van de priorij door Odfried omstreeks 1072 en eindigend met
diens ontslag als prior in de zomer van 1079, het relaas dus van de eerste zeven jaar met in
de hoofdrol : Odfried. 4 De twee mirakelverhalen en het Exordium Guatinensis ecclesiae, de
1
Mijn oprechte dank gaat uit naar de aanwezigen van het contactforum ‘Herinnering in praktijk’ voor hun nuttige
commentaren en in bijzonder naar Renée Nip (Rijksuniversiteit Groningen), Jeroen Deploige en Steven
Vanderputten (Universiteit Gent) voor hun waardevolle aanvullingen op een aantal punten.
2
Ex miraculis S. Richarii auctore Hariulfo, ed. Oswald Holder-Egger, Monumenta Germaniae Historica (MGH),
Scriptores (SS), 15,2 (Hannover: Hahn, 1888; repr. Stuttgart: Hiersemann en New York (N.Y.): Kraus Reprint,
1963), pp. 915-20 (hier pp. 919-20); The Narrative Sources from the Medieval Low Countries (Gent, Leuven en
Groningen, 1996-2004), http://www.narrative-sources.be, record H006, (BHL 7235).
3
Miraculum sancti Donatiani, ed. Oswald Holder-Egger, MGH, SS, 14 (Hannover: Hahn, 1881; repr. Stuttgart:
Hiersemann en New York (N.Y.): Kraus Reprint, 1963), pp. 176-79 (BHL 2286).
4
Chronica monasterii Watinensis, ed. Oswald Holder-Egger, MGH, SS, 14, pp. 161-75; Narrative Sources, record
C011. In navolging van Charles Dereine, ‘Étude critique des chartes accordées par Robert I (1072) et Robert II
(1093) de Flandre à l’abbaye de Watten’, Revue bénédictine, 93 (1983), pp. 80-107 (p. 83 en pp. 97-98) duid ik
deze bron aan als Exordium Guatinensis ecclesiae, de beginwoorden van de stichtingskroniek.
49