Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

ijzonder hoogdravend en bij momenten cryptisch Latijn gesteld en is geregeld gelardeerd
met interessante persoonlijke bespiegelingen. Alvorens met het feitelijke mirakelverhaal te
starten beschrijft de auteur heel beknopt de stichting van de priorij, een verhaal dat hij veel
uitvoeriger zal uitwerken in het Exordium Guatinensis ecclesiae enkele jaren later.
Hoe stelt de anonieme kanunnik, die zelf Odfried niet heeft gekend, Wattens stichter voor?
De ganse scène baadt in een helder licht dat de cel van Tainardus vervult. 21 Odfried, aangeduid
als senior en getooid in een glinsterend gewaad, stapt kordaat naar het bed waarin de
verlamde kanunnik ligt. Hij gaat vooraf aan twee schitterende figuren die plechtig naar voren
schrijden. Odfried stelt hen aan Tainardus voor als de heilige Donaas van Brugge en heilige
Gudwalus, de bewaarder (conservator) van de Gentse Sint-Pietersabdij. Odfried is de enige van
het gezelschap die het woord voert. Tegen Sint Donaas zegt hij: ‘Wel, heilige man, God geeft
je de opdracht om deze kanunnik te genezen wanneer hij in de kerstperiode naar jouw curia in
Brugge komt’. 22 Donaas stemt hiermee in met een simpel laudo, ‘akkoord’. Odfried wordt hier
voorgesteld als de spreekbuis van God. God heeft blijkbaar de prior van Watten uitgekozen
om Zijn wil kenbaar te maken aan de heilige die voor de genezing moet zorgen en dit is toch
wel ongebruikelijk. Donaas is kennelijk zelf niet in staat om Gods gedachten te lezen, een
merkwaardige deficiëntie voor een heilige. Odfried die rechtstreeks van God directives
ontvangt , komt hierdoor op het niveau van een heilige te staan. Hij verkeert ook in gezelschap
van heiligen en niet de minsten. Donaas, aan wie de auteur dezelfde gelaatstrekken geeft als
Karel de Grote, 23 is de patroon van de Brugse kapittelkerk en van het Vlaamse gravenhuis en
de Bretoense heilige Gudwalus verwijst naar de Sint-Pietersabdij, waar Odfried begraven lag,
één van de belangrijkste benedictijnenabdijen in het graafschap en de necropool van de
Vlaamse graven tijdens de tiende en elfde eeuw. 24 Toch hoedt de auteur zich om Odfried
volledig gelijk te schakelen met zijn heilige begeleiders. Nergens wordt Odfried sanctus of
beatus genoemd en hij gaat ook nederig aan de twee heiligen vooraf.
Daarnaast wordt Odfried voorgesteld als de bezorgde prior die terugkeert naar zijn
gemeenschap . Het weerzien met Tainardus is ontroerend. 25 Odfried is een bekommerde vader
die ook na zijn overlijden blijft waken over zijn spirituele zonen, levend of al overleden.
Alvorens te verdwijnen geeft hij Tainardus, zijn discipulus, nog alia quaedam domestica,
‘enkele huishoudelijke tips’. 26 Tainardus moet de kanunniken aansporen om te bidden voor de
21
Het visioen: Miraculum sancti Donatiani, ed. Holder-Egger, p. 179 r. 2, p. 181 r. 21.
22
Miraculum sancti Donatiani, ed. Holder-Egger, p. 180 r. 4-7: ‘“En”, inquit, “vir sancte, Deus precipit, ut hunc
canonicum sanes, qui etiam in hac proxima Christi nativitate Bruggas ad tuam curiam venit ac suae mensurae
filum argenteum duos anglicos appendens pro munere tibi deferet, quo etiam dono singulis annis, dum vixerit,
revoluto termino rediens, altare tuum honorabit”.’ Over de zilveren votiefdraad die Tainardus in ruil voor zijn
genezing jaarlijks moet aanbieden aan Sint Donaas te Brugge: Nicolas Huyghebaert, ‘De votiefdraad naar
lengtemaat van kanunnik Tainardus van Watten, 1088’, Biekorf, 70 (1939), pp. 363-68.
23
Miraculum sancti Donatiani, ed. Holder-Egger, p. 179 r. 52, p. 180 r. 2; Meijns, ‘Hoe een heilige verdienstelijk
werd’, pp. 132-33 (beschrijving uiterlijk Sint Donaas) en p. 114 n. 3 (literatuurverwijzingen i.v.m. de cultus van
Donaas te Brugge).
24
Georges Declercq, ‘Entre mémoire dynastique et représentation politique. Les sépultures des comtes et
comtesses de Flandre (879-1128)’, in Sépulture, mort et représentation du pouvoir au Moyen Âge. Onzièmes
Journées Lotharingiennes, ed. Michel Margue i.s.m. Martin Uhrmacher en Hérold Pettiau, Publications de la
Section Historique de l’Institut Grand-Ducal de Luxembourg, 118 (Luxemburg-Gasperich: Imprimerie Linden,
2006), pp. 321-72 (pp. 324-37). Over Gudwalus, wiens relieken tussen 944 en 952 door de Vlaamse graaf Arnulf
I uit Montreuil naar de Blandijnberg werden overgebracht: Nicolas Huyghebaert, ‘Le “Sermo de Adventu SS.
Gudwali et Bertulfi”, édition et étude critique’, Sacris Erudiri. Jaarboek voor godsdienstwetenschappen, 24
(1980), pp. 87-113; Jean Evenou, ‘Gudwal’, Dictionaire d’Histoire et de Géographie ecclésiastiques (DHGE), 12
(1988), col. 645-46; Jean Evenou, ‘Gudwal’, Bibliotheca Sanctorum, 7 (1966), col. 444-45.
25
Miraculum sancti Donatiani, ed. Holder-Egger, p. 179 r. 16-18.
26
Miraculum sancti Donatiani, ed. Holder-Egger, p. 181 r. 9-20.
53