Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

De twee overgebleven handschriften hebben eveneens een (gedeeltelijk) inhoudelijke
samenstelling, die wordt gecombineerd met schijnbaar willekeurig gekozen teksten. Arras, BM
474 combineert onderling samenhangende teksten rond de heilige Benedictus met een aantal
preken. Brussel, KBR II 976 begint met de Diadema Monachorum, een moreel educatieve tekst
voor monniken. Daarna volgt het leven van Eucharius, Valerius en Maternus, aartsbisschoppen
van Trier en ten slotte een namenlijst van de verschillende Trierse aartsbisschoppen. Hier
vertonen minimaal twee van de teksten een sterke inhoudelijke samenhang. Deze samenhang
lijkt niet gemakkelijk door te trekken naar de codex als geheel, tenzij aan te nemen valt dat de
heiligenlevens als concrete illustratie van de richtlijnen in de Diadema Monachorum moesten
dienen.
Uit dit overzicht van tweeëntwintig in formeel groepsverband voorgelezen codices blijkt dat
het grootste deel van hen op formele wijze was geordend. Deze handschriften werden meestal
in de eredienst gebruikt. Van de vijf in formeel groepsverband gelezen codices met een eerder
inhoudelijke ordening zijn er twee waarbij een sterk op identiteitsvorming gericht gebruik
in bijvoorbeeld de kapittelvergadering voor de hand lijkt te liggen. Onder de groepsgewijs
benaderde codices was de formele ordening echter verreweg de meest gebruikelijke.
4. INFORMEEL GELEZEN CODICES: EEN AANTAL VOORBEELDEN
Dertien handschriften vertoonden geen aanwijzingen dat ze in een formele context zijn
voorgelezen , zoals marginalia of accenten. Van deze handschriften vertonen er elf een
duidelijke inhoudelijke samenhang tussen de teksten. Het inhoudelijke ordeningsprincipe is
dus veel sterker vertegenwoordigd onder de informeel gelezen handschriften dan bij de
groepsgewijs benaderde exemplaren. In deze handschriften dient een enkele hagiografische
tekst vrijwel altijd als illustratie bij een aantal traktaten. Een duidelijk voorbeeld is Boulognesur-Mer,
BM 103:
– fol. 1r-212v – De Historia ecclesia gentis Anglorum van Beda Venerabilis
– fol. 213r-214v – De vita van Beda Venerabilis (BHL 1067)
Ook de andere handschriften volgen dit principe. Douai BM 362 II en 361 I bevatten bijvoorbeeld
Hugo van St. Victor’s De sacramentis christianae fidei samen met het leven van
St. Vincentius, die samen met Victor stierf. 23 Heel frequent is verder een model waarbij teksten
van de hand van een beroemde auteur, zoals Augustinus of Beda, worden gecombineerd met
het leven van deze persoon. Dit komt onder andere voor in Douai BM 352. Dit twaalfdeeeuwse
handschrift uit Anchin begint met een elftal teksten van de hand van Anselmus van
Canterbury: zijn Monologion, het Proslogion, en verschillende boeken over de erfzonde en de
onbevlekte ontvangenis, de waarheid, de heilige geest, etc. Deze geschriften worden op het
einde van de codex gecombineerd met Anselmus’ leven (BHL 526). Douai BM 372 I en Brussel
KBR 21848 draaien op een dergelijke wijze rond Bernardus van Clairvaux en Arras BM 292
doet hetzelfde met de heilige Martinus.
De combinatie van aanwijzingen voor een formele of informele benadering van een
codex met een analyse van de samenhang tussen teksten binnen een codex levert derhalve een
aantal interessante resultaten op. De groep handschriften met een formele ordening blijkt
23
Vincentius diac. Caesaraugustanus m. Valentiae, BHL 8648.
68