Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

– fol. 18r-20r – ‘Liber Athanasii episcopi de exhortatione monachorum’
– fol. 20r-22r – ‘Vita sancti Pauli edita a sancti Hieronimo venerabili presbytero’, BHL 6596
– fol. 22r-28v – ‘Vita sancti Hilarionis monachi et heremitae’, BHL 3879
– fol. 28v-30r – ‘De captivo monacho’, BHL 5190
– fol. 30r-46v – ‘Vita sanctorum patrum heremitarum’ van Rufinus
– fol. 46v-54v – de Verba Seniorum van Rufinus.
– fol. 54v-65r – fragmenten uit Severus en Cassianus.
– fol. 65r-67v – fragmenten uit de Verba Seniorum.
– fol. 67v-76v – Historia Lausiaca.
– fol. 76v-79r – ‘Commonitiones sanctorum patrum qui in studio spiritualis vitae senuerunt que ad
instructionem iunioribus dixerunt fratribus’
– fol. 79r-80r – ‘De sancto Frontonio’, BHL 3190
– fol. 80r-91r – ‘Vita sancti Mauri abbatis’, BHL 5772
– fol. 91r-108v – Liber de Institutione monachorum van Johannus Cassianus
– fol. 108v-138v – De octo vitiis capitalibus van Johannus Cassianus
Deze zestien teksten draaien rond het thema van een correct monastiek leven. De hagio -
grafische teksten bevatten de levens van exemplarische abten en monniken, zoals abt Antonius,
Maurus en Frontonius, de monniken Hilarion en Malchus en andere woestijnvaders. Deze
heiligenlevens worden gecombineerd met een aantal traktaten. Ten eerste Cassianus’
Instellingen (Liber de institutione monachorum). 16 Cassianus was aan dit werk begonnen
nadat hem was gevraagd om te schrijven ‘over de gewoonten die hij had gezien in de kloosters
van Egypte en Palestina, zoals de Vaders ze hem hadden geleerd […] en zijn broeders in
eenvoudige stijl te vertellen over het eenvoudige leven van de heiligen’. 17 Het leven van
Antonius en andere Egyptische heiligen komt opnieuw aan bod in de exhortationibus
monachorum (‘ter bevordering van het monastieke leven’) 18 en de Historia Lausiaca. 19 Er is
hier sprake van een inhoudelijke samenhang tussen de teksten die zich toespitst op de praktijk
van het kloosterleven. Bovendien hebben de teksten in het handschrift met elkaar gemeen dat
ze het ascetische leven van de woestijnvaders als ultieme monastieke levensvorm presenteren.
De levens van de diverse abten, monniken en kluizenaars dienden vermoedelijk als concrete
illustraties van de theoretische werken over de richtlijnen die een goede monnik diende te
volgen . Gezien het feit dat er geen aanwijzingen zijn voor gebruik tijdens de eredienst, heeft
dit handschrift waarschijnlijk dienst gedaan tijdens kapittelbijeenkomsten. Het ligt voor de
hand om een betrekkelijk nauwe band te veronderstellen tussen Ms. Brussel KBR 9398-99 en
de bewuste beïnvloeding van de groepsidentiteit van de monniken in Sint-Laurent.
Ook in Ms. Boulogne-sur-Mer, BM 107 is een dergelijke band niet ver te zoeken. Het
gaat hier om een luxehandschrift uit het klooster Sint-Bertijns in Sint-Omaars dat gewijd is aan
de patroonheilige van het klooster. Het bevat verschillende grote miniaturen met portretten
van de heilige Bertinus, die ruim zijn voorzien van bladgoud. Inhoudelijk combineert de codex
teksten over Bertinus met de levens van die abten en bisschoppen die nauw bij de heilige
betrokken waren:
16
Jean-Claude Guy, ed., Jean Cassien: Institutions cénobitiques, sources chrétiennes/Série des textes monastiques
d’occident (Parijs: Cerf, 1965).
17
Guy, Jean Cassien, p. 24 (l.30-44).
18
Athanasius, ‘De observationibus monachorum’, in PL 103, pp. 665D-672B.
19
Gerhardus Johannes Marinus Bartelink, Christine Mohrmann en Marino Barchiesi, ed., La Storia Lausiaca Vite
dei Santi, 2 (Milaan: Fondazione Lorenzo Valla, 1974).
66