Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

More documents

Recommendations

Info

lende contexten. Voorbeelden zijn Boulogne-sur-Mer BM 107, het luxehandschrift dat gewijd was aan de patroonheilige van Sint-Bertijns, 25 en ms. Brussel, KBR 9398-99 dat waarschijnlijk werd ingezet tijdens kapittellezingen. De sterke relevantie van de teksten voor een gegeven monastieke instelling werd hier gecombineerd met een inhoudelijke samenhang tussen de teksten en een groepsgewijs leesproces. Zeker voor de codices die rond een patroonheilige draaiden werden inhoud, groepsidentiteit en status verenigd in een object waaraan bijna magische kwaliteiten werden toegeschreven. 26 Juist in deze tussencategorie van handschriften moet identiteitsvorming vaak een eerste doel zijn geweest. 27 BIJLAGE – LIJST VAN BESPROKEN HANDSCHRIFTEN Arras, Bibliothèque Municipale 292 Arras, Bibliothèque Municipale 474 Boulogne-sur-Mer, Bibliothèque Municipale 45 Boulogne-sur-Mer, Bibliothèque Municipale 107 Brussel, Koninklijke Bibliotheek/Bibliothèque Royale Albert I 9290 Brussel, Koninklijke Bibliotheek/Bibliothèque Royale Albert I 9398-99 Brussel, Koninklijke Bibliotheek/Bibliothèque Royale Albert I 21848 Brussel, Koninklijke Bibliotheek/Bibliothèque Royale Albert I II 976 Douai, Bibliothèque Municipale 352 Douai, Bibliothèque Municipale 361 I Douai, Bibliothèque Municipale 362 II Douai, Bibliothèque Municipale 372 I 25 Vergelijkbare handschriften focussen bijvoorbeeld op Amandus (Valenciennes, BM 500, 501 en 501), Winnocus en Oswald (Bergues-Saint-Winnoc, BM 19), Remaclus (Bamberg, Staatsbibliotheek Msc. Hist. 161) of Gislenus (Mons, Bibliothèque Publique et Universitaire, 27/221). 26 Anton Scharer, ‘Buch und Heiligkeit: Überlegungen zur Frühzeit der Schriftlichtkeit im Angelsächsischen England’, Mitteilungen des Instituts für österreichische Geschichtsforschung, 112:1-4 (2004), pp. 80-91. 27 Met dank aan Jeroen Deploige voor zijn commentaar op een eerdere draft van dit artikel. 70
HET HANDGESCHREVEN BOEK ALS PLATFORM VOOR IDENTITEITSVOR- MING IN DE RELIGIEUZE GEMEENSCHAP 1 Suzan Folkerts Rijksuniversiteit Groningen Wie zich verdiept in verzamelhandschriften stuit steeds weer op het probleem van de inter - pretatie van een collectie teksten. Deze bijdrage had dan ook net zo goed de titel ‘Toeval op opzet?’ kunnen krijgen. 2 Het is ontzettend moeilijk om vast te stellen in welke mate sprake is van willekeur dan wel planning. In de voorliggende bijdrage wordt betoogd dat in sommige handschriften, ook als ze willekeurig zijn samengesteld, een zekere coherentie is te ontdekken. Die coherentie hoeft echter niet per se bij de productie van een handschrift te zijn ontstaan. De gebruikers van een handschrift kunnen evengoed betekenis in een collectie teksten hebben gelegd. Wanneer men het handschrift beziet als een proces waaraan zowel producenten als gebruikers deel hadden, krijgt het handschrift de status van een (dynamisch) cultureel fenomeen in plaats van een (statisch) materieel object. Het handschrift functioneert dan als een platform waaraan allerlei actoren deelnemen. Dit perspectief is ontleend aan de bundel Imagining the Book, 3 waarover hieronder meer. Eerst ga ik in op de discussie rond verzamelhandschriften in de Nederlandstalige vakliteratuur. Daarna behandel ik enkele bijdragen uit het Angelsaksische onderzoeksspectrum. Ten slotte zal ik de benadering van het handschrift als platform met een voorbeeld toelichten, te weten een veertiende-eeuws handschrift uit het cisterciënzer klooster Villers. 1. VERZAMELHANDSCHRIFTEN Zoals J.P. Gumbert heeft uiteengezet, voldoet de definitie van de term verzamelhandschrift, zoals die door de auteurs van de bundel Middeleeuwse verzamelhandschriften uit de Nederlanden werd gehanteerd, niet. 4 Om haar nog maar eens te herhalen, die definitie luidde 1 Dit stuk maakt deel uit van mijn proefschrift, dat de werktitel ‘Heiligenlevens van dertiende-eeuwse vrome leken: functie, receptie en transformatie (circa 1275-1525)’ draagt (promotor: prof. dr. B.A.M. Ramakers; copromotor : dr. R.I.A. Nip (Rijksuniversiteit Groningen). 2 Dat was de titel die Hans Kienhorst gaf aan zijn lezing tijdens de eerste contactdag van het project ‘Herinnering in geschrift en praktijk’ op 29 september 2006 te Groningen. Die bijdrage is niet opgenomen in deze bundel. 3 Imagining the Book, ed. Stephen Kelly en John J. Thompson, Medieval Texts and Cultures of Northern Europe, 7 (Turnhout: Brepols, 2005). 4 J.P. Gumbert, Codicologische eenheden – opzet voor een terminologie, Mededelingen van de Afdeling Letterkunde, Nieuwe Reeks, 67, nr. 2 (Amsterdam: Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, 2004), pp. 30-31. 71
Page 1 and 2:
KONINKLIJKE VLAAMSE ACADEMIE VAN BE
Page 3 and 4:
Page 5 and 6:
Page 7:
VOORAF Deze bundel bevat de handeli
Page 10 and 11:
Medieval Low Countries, dat door ee
Page 12 and 13:
toont aan dat in een verzamelhandsc
Page 14 and 15:
nauwe banden onderhielden. Dit kon
Page 17 and 18:
VREEMDEN VOOR ELKAAR. HET ONDERBROK
Page 19 and 20: egyptoloog Jan Assmann omschreef al
Page 21 and 22: genealogische en biografische infor
Page 23 and 24: verdedigde . Daarin speelde de geda
Page 25 and 26: verklaring hiervoor ligt in het ste
Page 27 and 28: THE FINAL STAGES OF MEMORIAL TRADIT
Page 29 and 30: and kings of England from Robert th
Page 31 and 32: On the other hand Isabel’s royal
Page 33 and 34: in the naming of a ‘motte de Ware
Page 35 and 36: children , 25 while the Warenne Chr
Page 37 and 38: MEMORIA IN DE PRAKTIJK VROEGEN LEKE
Page 39 and 40: gewelddadige consequenties. De bewu
Page 41 and 42: plaats vanwege de mate van specific
Page 43 and 44: Luikse bisschoppen geen rol van bet
Page 45 and 46: 1087 de eerste om de cluniacenzer g
Page 47 and 48: etekenis van gedachtenis in oorkond
Page 49 and 50: HERINNERINGSPRAKTIJKEN IN KRINGEN V
Page 51 and 52: De priorij van Watten werd ingeplan
Page 53 and 54: ijzonder hoogdravend en bij momente
Page 55 and 56: isschop Hubert en de conservatieve
Page 57 and 58: daden uitvoerig aan bod komen. Odfr
Page 59: efugium, een veilige haven aan al d
Page 62 and 63: een liturgische betekenis (zoals de
Page 64 and 65: De monniken die zich in een informe
Page 66 and 67: - fol. 18r-20r - ‘Liber Athanasii
Page 68 and 69: De twee overgebleven handschriften
Page 72 and 73: als volgt: een verzamelhandschrift
Page 74 and 75: het handschrift als een proces te z
Page 76 and 77: achterhaald . In de inhoudsopgave s
Page 78 and 79: geestelijken (Antonius van Padua, L
Page 80 and 81: stelling tot andere moderne devoten
Page 82 and 83: Brinckerinck zelf heeft geen letter
Page 84 and 85: onderlinge samenhang. De inhoud kan
Page 86 and 87: 4. BESLUIT Tot nog toe is er in de
Page 89 and 90: HERINNERING EN HERSTEL. MEMORIA IN
Page 91 and 92: kandidaten voor de bisschopszetel z
Page 93 and 94: Tabel 2 - Gouda, SAMH, kloosters in
Page 95 and 96: aan dat concept te knagen, omdat he
Page 97 and 98: 4. HET CARTULARIUM Het cartulariumg
Page 99 and 100: 5. HET NECROLOGIUM De samenhang die
Page 101 and 102: 7. CONCLUSIE Lambert Willemsz stelt
Page 103: ’S-GRAVENZANDE, ST. MARIA MAGDALE
Page 106 and 107: BRUGGE, Stadsbibliotheek, 425, gere
Page 108 and 109: door Dykmans uitgegeven obituarium
Page 110 and 111: en die door haar bevalligheid verdr
Page 112 and 113: Wat hierna volgt, kan niet anders o
Page 114 and 115: in de overgeleverde handschriften e
Page 116 and 117: Afbeelding 1 - Memorietafel met Mar
Page 118 and 119: epalingen in de stichtingsakte, waa
Page 120 and 121:
De tweede functie van memorietafels
Page 122 and 123:
elangrijke bezoekers en - mogelijk
Page 124 and 125:
schilderijen die zeker of mogelijk
Page 126 and 127:
immers de derde en vierde generatie
Page 128 and 129:
wapenrok (paltrock), waarbij de sch
Page 130 and 131:
traditioneel op een belangrijker pl
Page 132 and 133:
want de memorietafel en de toevoegi
Page 134 and 135:
stichter van Mariënpoel. Deze twee
Page 136 and 137:
of van de pater van het klooster, m
Page 138 and 139:
BIJLAGE - DE KLEDING VAN DE GEPORTR
Page 141 and 142:
MOORDENDE CONCURRENTIE OP DE MEMORI
Page 143 and 144:
door de diverse partijen was essent
Page 145 and 146:
veel goedkopere vorm van memorievie
Page 147 and 148:
oudste stichtingen, daterend uit de
Page 149 and 150:
3. BESCHEIDEN ONDERZOEK Tot dusver
Page 151 and 152:
(vaak ook de erfgenamen) werd behar
Page 153 and 154:
hielden. Vanuit chronologisch persp
Page 155:
ijeengesprokkeld kunnen worden, is
Page 158 and 159:
De Duitse onderzoeker Nikolaus Stau
Page 160 and 161:
tussen deze gemeenschappen implicer
Page 162 and 163:
Ook in de kroniek van het Sint-Agne
Page 164 and 165:
Devotie ligt volgens hem in Brabant
Page 166 and 167:
in sommige gevallen niet eerder spr
Page 168 and 169:
onderverdeling terug, alleen worden
Page 170 and 171:
frühneuzeitliche Klosterhistoriogr
Page 172 and 173:
2. ERINNERUNGSKULTUR IN DER KONVENT
Page 174 and 175:
Rolle der Schreibschwester, ihre N
Page 176 and 177:
formuliert , womit Mechtelt Smeeds
Page 178 and 179:
oftmals selbst. So begründet die E
Page 180 and 181:
Deventer kamen. 33 Die ausführlich
Page 183 and 184:
EEN NIEUWE TOEKOMST VOOR HET ONLINE
Page 185 and 186:
Een aantal uitzonderingen niet te n
Page 187 and 188:
onderzoeksteam de uitbreiding van N
Page 189 and 190:
- Creatie van een niet publiek toeg
Page 191 and 192:
Figuur 2 - EER-schema voor de verni
Page 193 and 194:
Figuur 5 - Zoeken naar handschriftb
Page 195 and 196:
ongepubliceerde bijdrage over de ge
Page 197 and 198:
Vanaf het midden van de jaren 1990
Page 199 and 200:
199
show all

Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?