Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

daden uitvoerig aan bod komen. Odfried verschijnt er als de ware architect van Watten, zowel
op materieel als op spiritueel vlak. 49 Een overtuigde gregoriaan die koppig vasthoudt aan zijn
principes ondanks fysieke bedreigingen en een bisschoppelijk anathema. 50 Een nederig man
ook die geen moeite heeft om zijn ambt neer te leggen in het belang van zijn gemeenschap. 51
Opvallend is wel dat nergens in deze lange bron gealludeerd wordt op heiligheid. Odfried
wordt voorgesteld als een bijzonder man, maar zijn kwaliteiten worden in een andere taal
beschreven dan die van de hagiografische topoi. Om dit verklaren zou ik graag de volgende
hypothese voorstellen.
In een tijdspanne van tien jaar worden drie historiografische werken geschreven waarin
Odfried de hoofdrol speelt. Na zijn overlijden in 1086 kan de stichter van Watten dus op een
stevige belangstelling rekenen. Uiteraard in Watten maar ook daarbuiten, in de abdij van Saint-
Riquier, waar één van de mirakelverhalen opgetekend werd, maar vermoedelijk ook in het
Brugse kapittel, de plaats van genezing van Tainardus, en op de Blandijnberg in Gent, Odfrieds
laatste rustplaats. De historiografische activiteit valt chronologisch samen met het priorschap
van Bernold te Watten. Bernold was één van de founding fathers van Watten in 1072. 52 Hij
had Odfried jarenlang goed gekend. In 1087 wordt hij voor het eerst als prior van Watten
geattesteerd 53 en daarna ontpopt hij zich, net als Odfried, tot één van de steunpilaren van
de Terwaanse hervormingspartij, samen met de abten van de Sint-Bertijnsabdij en Ham-en-
Artois en Arnulf, de aartsdiaken van Terwaan en proost van het Onze-Lieve-Vrouwekapittel
van Sint-Omaars. 54 Bernold is steeds van de partij bij de oprichting van nieuwe gemeen -
schappen van reguliere kanunniken in het bisdom Terwaan. In 1092 bezoekt Odo van Orleans,
de gerenommeerde scholaster van de Doornikse kathedraal, de priorij van Watten om er de
levenswijze te bestuderen. 55 Al deze zaken wijzen op een toenemend belang van de priorij
onder de deskundige leiding van Bernold.
49
Chronica monasterii Watinensis, ed. Holder-Egger, p. 165 § 4, cf. r. 28-29: ‘... ut non modo exteriora
fundamenta iaciat, verum in aedificio spirituali vivos sanctuarii lapides ut sapiens architectus polite componat.’
50
Chronica monasterii Watinensis, ed. Holder-Egger, p. 174 § 26 r. 36-43.
51
Chronica monasterii Watinensis, ed. Holder-Egger, p. 175 § 28 r. 22-35.
52
Chronica monasterii Watinensis, ed. Holder-Egger, p. 167 § 10 r. 19-20: ‘Bernoldus canonicus in Petenham
decem mensuras’; Saint-Omer, Bibliothèque de l’Agglomération, ms. 852, fol. 166v°-167v°: bevestigings -
oorkonde van bisschop Drogo van Terwaan uit 1072 met een opsomming van de initiële giften aan de kersverse
priorij, waaronder de schenking van enkele mensura grond door Bernold.
53
De eerste contemporaine vermelding van Bernold als proost (of als abt, zoals hij vaak aangeduid wordt) dateert
van 4 augustus 1089, toen hij samen met zijn kanunniken de elevatie van Sint-Walburga te Veurne bijwoonde.
(Opera diplomatica et historica, ed. Aubert Miraeus en Jan Frans Foppens (Leuven: typis Aegidii Denique, 1734),
vol. 3, pp. 20-21 nr. 20). Hariulf, de abt van de Oudenburgse benedictijnenabdij, vermeldt echter in zijn Vita secunda
van bisschop Arnulf van Soissons de aanwezigheid van Bernoldus praepositus Guatenensis op de begrafenis
van de te Oudenburg overleden bisschop van Soissons in augustus 1087. (De S. Arnulfo confessore, ed. Guillelmus
Cuperus, Acta Sanctorum, Augusti III (Parijs en Rome, 1867), p. 253). Het moment waarop Bernold Alfwinus
opvolgde, is wegens gebrek aan bronnen niet gekend.
54
Bernold wordt een laatste keer vermeld als prior van Watten in 1106. Zijn opvolger wordt voor het eerst
geattesteerd in 1114. Meijns, ‘Without were fightings, within were fears’, pp. 93-95 met een overzicht van
Bernolds optredens en rol in de Terwaanse kring van hervormers; Meijns, ‘Opposition to Clerical Continence’;
Walter Simons, ‘Jan van Waasten en de Gregoriaanse hervorming’, De Franse Nederlanden, 11 (1986), pp. 181-
213 (p. 202).
55
Heriman van Doornik, Liber de restauratione monasterii Sancti Martini Tornacensis, ed. Georg Waitz, MGH,
SS, 14 (Hannover: Hahn, 1881; repr. Stuttgart: Hiersemann en New York (N.Y.): Kraus Reprint, 1963), p. 277 §
4: ‘Quam ob rem nunc ad Montem Santi Eligii, nunc vero Guatinas, ubi canonici districtioris vite manebant,
visitationis gratia profiscentes, sollicite explorabant, quo loco remanere sibi competentius foret.’; Herman of
Tournai, The Restoration of the Monastery of Saint Martin of Tournai, transl. Lynn N. Nelson (Washington: The
Catholic University of America Press, 1996), p. 19 § 4.
57