Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

More documents

Recommendations

Info

wapenrok (paltrock), waarbij de schilder de moeite heeft gedaan hier een iets ouderwetser model te kiezen dan die van zijn zoon Jan. De laatstgenoemde en zijn zuster Johanna zijn, samen met hun overgrootvader Boudewijn van Zwieten, de enigen die een authentiek (in de zin van een eigentijds) kostuum dragen. Natuurlijk kan uitgerekend het portret van Boudewijn van Zwieten de tand des tijds hebben doorstaan, maar het is ook mogelijk dat de schilder zich voor beide mannen op portretten van anderen kon baseren. Voor het portret van Johanna kan de kunstenaar zelf een tekening van de opdrachtgeefster hebben gemaakt. De Taukruisen, de andere ordetekenen inclusief de palmtak kunnen al op de oude memorievoorstelling hebben gestaan, ze kunnen echter net zo goed later in opdracht van Johanna op het nieuwe schilderij zijn aangebracht. De teksten onder de portretten van de nieuwe memorietafel bieden eveneens geen verdere aanknopingspunten voor een nadere datering van het oude exemplaar. Uit het systematisch onderzoek van de overgebleven teksten op de memorievoorstellingen uit het (aarts)bisdom Utrecht blijkt dat teksten op allerlei momenten aangebracht, aangevuld en veranderd konden worden. 48 In een aantal gevallen werden bij de vervaardiging van een memorietafel voor nog in leven zijnde geportretteerden de teksten al ingeschilderd en de sterfdatum opengelaten. Dat kan bij een datering van de oorspronkelijke memorietafel in of (kort) na 1554 voor Boudewijn’s vrouw Ludgard en voor zes van de (aangetrouwde) kinderen Van Zwieten zijn gebeurd (zie hierboven het overzicht Portretten in de memorietafel Van Zwieten). Soms werden sterfdata zelfs nooit ingevuld, zoals in de tekst onder het gebedsportret van Johanna het geval is. 49 Mogelijk zorgde Johanna of iemand die haar adviseerde voor de vermeldingen van de diverse kerken waar haar familieleden waren begraven, maar deze kunnen net zo goed in de loop van de tijd in de oude memorievoorstelling zijn ingeschilderd, zodat ze alleen gekopieerd hoefden te worden in het nieuwe stuk. We kunnen dus concluderen dat alleen de aanwezigheid van Everard van Hoogwoude een aanknopingspunt biedt voor de datering van de oorspronkelijke memorietafel. Hij trouwde zoals gezegd in 1453 met Aleid van Zwieten en het schilderij moet dan ook in of na dat jaar zijn vervaardigd. Dit kan nog tijdens het leven van Boudewijn van Zwieten zijn gebeurd, maar omdat hij al in 1454 overleed, is een vervaardiging – kort? – na dat jaar eveneens denkbaar. Preciezer dateren is niet mogelijk. Of Aleid na het overlijden van haar man in 1458 als weduwe afgebeeld zou zijn, valt niet te zeggen. Ook de kleding van Ludgard van Nijenrode maakt niet duidelijk of zij als weduwe of als oudere vrouw is afgebeeld (Bijlage). Van eenvoudig kopiëren van de oude memorievoorstelling is dus geen sprake geweest, maar er doet zich nog een merkwaardig verschijnsel voor. Enkele directe familieleden van Johanna ontbreken op het schilderij. De opdrachtgeefster had behalve haar broer Jan, ook een zus, Josina († voor 1526), die getrouwd was met Willem van den Coulster († 1553). Haar broer Jan was eveneens getrouwd geweest, met Philippa van Heemstede († 1524). Dit echtpaar had een zoon van wie Johanna het huis op het Rapenburg erfde dat ze tot haar dood in 1554 bewoonde. Deze zoon, Jan, werd circa 1509 geboren, maar hij overleed al in 1526, zonder wettelijk nageslacht. 50 Ook in de schenkingslijst en in het necrologium worden deze familieleden , inclusief Johanna’s broer Jan, niet vermeld. Mogelijk heeft Johanna alleen zichzelf en haar broer laten afbeelden, omdat zij de nadruk wilde leggen op de laatsten van haar tak van het geslacht Van Zwieten. Haar zus had hoe dan ook het geslacht niet kunnen 47 Zie Van Bueren, Leven na de dood, pp. 103-05. 49 Zie over het later invullen of oningevuld laten van sterfdata, Van Bueren, Leven na de dood, p. 116. 50 Lunsingh Scheurleer et al., Het Rapenburg, deel VI, pp. 280-81 en 294-96. In Van Bueren, Leven na de dood, pp. 238-40, is deze complicatie niet vermeld. 128
voortzetten en haar neefje Jan was slechts zestien of zeventien jaar geworden en had eveneens niet voor nakomelingen gezorgd. Afbeelding 4 – Johanna van Zwieten en haar broer Jan van Zwieten, met wiens dood in 1510 een eind kwam aan hun tak van het geslacht. Om haar broer als zodanig te profileren, is hij afgebeeld met zijn kwartieren, achter zijn zuster, letterlijk als laatste van de lijn. Johanna zou in 1554 overlijden. Om haar broer duidelijk als de laatste van haar tak van het geslacht neer te zetten, manipuleerde Johanna van Zwieten tevens de gebruikelijke genderafhankelijke plaatsing van de portretten. In memorievoorstellingen stonden mannen, gezien vanuit de religieuze hoofdvoorstelling, 129
Page 1 and 2:
KONINKLIJKE VLAAMSE ACADEMIE VAN BE
Page 3 and 4:
Page 5 and 6:
Page 7:
VOORAF Deze bundel bevat de handeli
Page 10 and 11:
Medieval Low Countries, dat door ee
Page 12 and 13:
toont aan dat in een verzamelhandsc
Page 14 and 15:
nauwe banden onderhielden. Dit kon
Page 17 and 18:
VREEMDEN VOOR ELKAAR. HET ONDERBROK
Page 19 and 20:
egyptoloog Jan Assmann omschreef al
Page 21 and 22:
genealogische en biografische infor
Page 23 and 24:
verdedigde . Daarin speelde de geda
Page 25 and 26:
verklaring hiervoor ligt in het ste
Page 27 and 28:
THE FINAL STAGES OF MEMORIAL TRADIT
Page 29 and 30:
and kings of England from Robert th
Page 31 and 32:
On the other hand Isabel’s royal
Page 33 and 34:
in the naming of a ‘motte de Ware
Page 35 and 36:
children , 25 while the Warenne Chr
Page 37 and 38:
MEMORIA IN DE PRAKTIJK VROEGEN LEKE
Page 39 and 40:
gewelddadige consequenties. De bewu
Page 41 and 42:
plaats vanwege de mate van specific
Page 43 and 44:
Luikse bisschoppen geen rol van bet
Page 45 and 46:
1087 de eerste om de cluniacenzer g
Page 47 and 48:
etekenis van gedachtenis in oorkond
Page 49 and 50:
HERINNERINGSPRAKTIJKEN IN KRINGEN V
Page 51 and 52:
De priorij van Watten werd ingeplan
Page 53 and 54:
ijzonder hoogdravend en bij momente
Page 55 and 56:
isschop Hubert en de conservatieve
Page 57 and 58:
daden uitvoerig aan bod komen. Odfr
Page 59:
efugium, een veilige haven aan al d
Page 62 and 63:
een liturgische betekenis (zoals de
Page 64 and 65:
De monniken die zich in een informe
Page 66 and 67:
- fol. 18r-20r - ‘Liber Athanasii
Page 68 and 69:
De twee overgebleven handschriften
Page 70 and 71:
lende contexten. Voorbeelden zijn B
Page 72 and 73:
als volgt: een verzamelhandschrift
Page 74 and 75:
het handschrift als een proces te z
Page 76 and 77:
achterhaald . In de inhoudsopgave s
Page 78 and 79: geestelijken (Antonius van Padua, L
Page 80 and 81: stelling tot andere moderne devoten
Page 82 and 83: Brinckerinck zelf heeft geen letter
Page 84 and 85: onderlinge samenhang. De inhoud kan
Page 86 and 87: 4. BESLUIT Tot nog toe is er in de
Page 89 and 90: HERINNERING EN HERSTEL. MEMORIA IN
Page 91 and 92: kandidaten voor de bisschopszetel z
Page 93 and 94: Tabel 2 - Gouda, SAMH, kloosters in
Page 95 and 96: aan dat concept te knagen, omdat he
Page 97 and 98: 4. HET CARTULARIUM Het cartulariumg
Page 99 and 100: 5. HET NECROLOGIUM De samenhang die
Page 101 and 102: 7. CONCLUSIE Lambert Willemsz stelt
Page 103: ’S-GRAVENZANDE, ST. MARIA MAGDALE
Page 106 and 107: BRUGGE, Stadsbibliotheek, 425, gere
Page 108 and 109: door Dykmans uitgegeven obituarium
Page 110 and 111: en die door haar bevalligheid verdr
Page 112 and 113: Wat hierna volgt, kan niet anders o
Page 114 and 115: in de overgeleverde handschriften e
Page 116 and 117: Afbeelding 1 - Memorietafel met Mar
Page 118 and 119: epalingen in de stichtingsakte, waa
Page 120 and 121: De tweede functie van memorietafels
Page 122 and 123: elangrijke bezoekers en - mogelijk
Page 124 and 125: schilderijen die zeker of mogelijk
Page 126 and 127: immers de derde en vierde generatie
Page 130 and 131: traditioneel op een belangrijker pl
Page 132 and 133: want de memorietafel en de toevoegi
Page 134 and 135: stichter van Mariënpoel. Deze twee
Page 136 and 137: of van de pater van het klooster, m
Page 138 and 139: BIJLAGE - DE KLEDING VAN DE GEPORTR
Page 141 and 142: MOORDENDE CONCURRENTIE OP DE MEMORI
Page 143 and 144: door de diverse partijen was essent
Page 145 and 146: veel goedkopere vorm van memorievie
Page 147 and 148: oudste stichtingen, daterend uit de
Page 149 and 150: 3. BESCHEIDEN ONDERZOEK Tot dusver
Page 151 and 152: (vaak ook de erfgenamen) werd behar
Page 153 and 154: hielden. Vanuit chronologisch persp
Page 155: ijeengesprokkeld kunnen worden, is
Page 158 and 159: De Duitse onderzoeker Nikolaus Stau
Page 160 and 161: tussen deze gemeenschappen implicer
Page 162 and 163: Ook in de kroniek van het Sint-Agne
Page 164 and 165: Devotie ligt volgens hem in Brabant
Page 166 and 167: in sommige gevallen niet eerder spr
Page 168 and 169: onderverdeling terug, alleen worden
Page 170 and 171: frühneuzeitliche Klosterhistoriogr
Page 172 and 173: 2. ERINNERUNGSKULTUR IN DER KONVENT
Page 174 and 175: Rolle der Schreibschwester, ihre N
Page 176 and 177: formuliert , womit Mechtelt Smeeds
Page 178 and 179:
oftmals selbst. So begründet die E
Page 180 and 181:
Deventer kamen. 33 Die ausführlich
Page 183 and 184:
EEN NIEUWE TOEKOMST VOOR HET ONLINE
Page 185 and 186:
Een aantal uitzonderingen niet te n
Page 187 and 188:
onderzoeksteam de uitbreiding van N
Page 189 and 190:
- Creatie van een niet publiek toeg
Page 191 and 192:
Figuur 2 - EER-schema voor de verni
Page 193 and 194:
Figuur 5 - Zoeken naar handschriftb
Page 195 and 196:
ongepubliceerde bijdrage over de ge
Page 197 and 198:
Vanaf het midden van de jaren 1990
Page 199 and 200:
199
show all

Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?