Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

isschop Hubert en de conservatieve geestelijkheid na zijn vertrek niet onmiddellijk gaan
liggen .
Dit mirakelverhaal of de spectaculaire genezing van Tainardus in Brugge in de kerstdagen
van 1088 kreeg enige bekendheid. Het verhaal verschijnt – zij het veel beknopter – in één van
de miracula van Sint Richarius, de patroonheilige van de abdij van Saint-Riquier. 32 De auteur is
niet gekend. Mabillon dacht aan Hariulf, maar volgens Holder-Egger kan ook een andere monnik
van de Picardische abdij dit hebben geschreven. 33 De redactie kan volgens mij op inhoudelijke
gronden vóór het einde van 1097 gesitueerd worden. De rode draad in dit mirakelverhaal
is immers de keuze van de patroonheilige in Watten: Sint Richarius of Sint Niklaas. Vanaf de
plechtige inwijding van de abdijkerk op 8 oktober 1097 en de schenking van enkele haren van
Maria bij die gelegenheid door gravin Clementia werd Onze-Lieve-Vrouw de hoofdpatroon -
heilige van de priorij, voorafgaand aan Sint Niklaas en Sint Richarius. 34 Na deze gebeurtenis
verliest de inhoud van het mirakelverhaal bijgevolg zijn relevantie. De auteur van het mirakelverhaal
was in ieder geval goed ingelicht over de Wattense geschiedenis en vermoedelijk heeft
hij zijn informatie uit een andere bron dan het Miraculum sancti Donatiani. 35
Het mirakelverhaal vertelt hoe Odfried zijn gemeenschap uitbouwde rond een bestaande
kerk die aan Sint Richarius was toegewijd, wat een historisch correcte bewering is. 36 Om aan
een reliek van de patroonheilige te geraken, trok Odfried met enkele broeders naar de abdij van
Saint-Riquier. Omdat de monniken zelf geen overblijfselen hadden van hun patroon, konden
ze aan de prior niets meegeven. Ontgoocheld keerde Odfried naar Watten terug en besloot
dan maar om de priorij ter ere van Sint Niklaas uit te bouwen. Sindsdien was er echter niets
voorspoedigs meer gebeurd, aldus de mirakelschrijver, en onder druk van velen besloot Odfried
ten slotte om de priorij in naam van beide heiligen – Sint Richarius en Sint Niklaas – op te
trekken . Het mirakelverhaal laat Odfried driemaal verschijnen, de derde en laatste keer aan de
verlamde Wattense kanunnik.
Welke Odfried creëert de monnik van Saint-Riquier? Het verhaal opent met een beschrijving
van de kwaliteiten van de protagonist: een priester met een zeer eervolle levenswijze die
gestudeerd had en erg geleerd was, die vele goede werken deed, het Woord Gods predikte en
de mensen op hun zwakheden wees om hun ziel te redden. 37 Wat verderop vernemen we dat
Odfried ab omnibus sanctus aestimatus ‘door allen als een heilige beschouwd werd’ 38 en tijdens
de eerste verschijning wordt hij aangeduid met de woorden vir sanctus, ‘de heilige man’. 39
32
Ex miraculis S. Richarii auctore Hariulfo, ed. Holder-Egger, p. 920 r. 12-21. Een beknoptere versie van dit
mirakelverhaal valt te lezen in het vijftiende-eeuwse handschrift: Brugge, Stadsbibliotheek, ms. 425 fol. 21v a -
22v b , na het Exordium (fol 1r a -12 v b ) en de proloog van het Miraculum sancti Donatiani (fol. 13r a -14 r b ).
33
Ex miraculis S. Richarii auctore Hariulfo, ed. Holder-Egger, pp. 915-16.
34
Meijns, ‘De pauperes Christi’, p. 56.
35
Dit blijkt uit de zin voor detail waarmee het ontstaan van Watten beschreven wordt (geografische situering, rol
van Adela, patrociniumwissel, reden van Odfrieds abdicatie...) en uit het feit dat de auteur verschillende gegevens
vermeldt die niet ter sprake komen in het Exordium, onder meer Odfrieds herkomst (het Doornikse), de situering
van de stichting tijdens de regering van Boudewijn V (†1067), de absolute datering van Odfrieds overlijden in de
omgeving van Gent en zijn bezetting door de monniken van de Gentse Sint-Pietersabdij.
36
Ex miraculis S. Richarii auctore Hariulfo, ed. Holder-Egger, p. 919 r. 16-35.
37
Ex miraculis S. Richarii auctore Hariulfo, ed. Holder-Egger, p. 919 r. 11-16: ‘Eo tempore..., erat in regione
Tornacensium vir vitae non mediocriter honestae, ordine clericus graduque sacerdos nomine Odfridus. Hic
Gallicanis studiis informatus, plenariam litterarum scientiam habuit atque, cordis benignitate admodum praeditus,
in bonorum operum excercitio acceptum Deo et probabilem hominibus se praebuit; qui etiam in corripiendis
hominum nequitiis severus fideliter et modestus alacriter Domino lucrum animarum reportare studebat.’
38
Ex miraculis S. Richarii auctore Hariulfo, ed. Holder-Egger, p. 919 r. 29-31: ‘Quid faceret vir ille dudum ab
omnibus sanctus aestimatus, qui sanctum Nicolaum sibi non auxiliantem in beati Richarii repulsionem sentiebat?’
39
Ex miraculis S. Richarii auctore Hariulfo, ed. Holder-Egger, p. 818 r. 49-50: ‘Non multi post haec fluxerant
dies, et ille idem vir sanctus cuidam honestae virgini caste Deum colenti per somnum apparuit.’
55