Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

5. HET NECROLOGIUM
De samenhang die met het oog op de herinneringspraktijk is aangebracht tussen de kroniek
en het cartularium van het Margarethaklooster, doet vermoeden dat er misschien ook andere
documenten zijn die tot hetzelfde memoriecomplex behoren. Vooral het necrologium zou
hiervoor in aanmerking kunnen komen. Het heeft de gebruikelijke vorm van kalendarisch
geordende notities en is evenals de kroniek en het cartularium in het Latijn. Het necrologium
is bewaard in een Londens handschrift, samen met een martyrologium, de regel van Augustinus
en het commentaar erop dat wordt toegeschreven aan Hugo van Sint Victor. 41 In zijn oudste
aanleg wordt het op het midden van de vijftiende eeuw of in de tweede helft daarvan
gedateerd. 42 Men verwacht dan verwantschap met het benefactor-gewijs ingerichte
cartularium , en die blijkt er inderdaad te zijn. Van de zeventien weldoeners uit het cartularium
zijn er vijftien in het necrologium terug te vinden, met informatie die deels die in het
cartularium overlapt, deels daarop een aanvulling vormt. Dat twee weldoeners niet konden
worden geïdentificeerd, komt doordat van het necrologium een gedeelte ontbreekt (de data
14 januari – 9 april). Het vermoeden van samenhang wordt ondersteund door het feit dat ook
het Londense handschrift Margarethapenwerk bevat. 43
Toch kan het necrologium niet zonder meer als onderdeel van hetzelfde overleverings -
complex worden beschouwd. Het wordt in de kroniek niet vermeld en een deel van de
biografische informatie in het necrologium is niet identiek met die in het cartularium. Er is
dus sprake van een relatieve zelfstandigheid ten opzichte van de in Kloosterarchieven inv.
95 opgenomen teksten. De verklaring daarvoor ligt in het feit dat, anders dan het Goudse
handschrift , het Londense een liturgisch karakter heeft. De combinatie van teksten –
necrologium , martyrologium, regel en commentaar op de regel – identificeert dit handschrift
als een ‘kapittelboek’. 44 Tijdens het kapittelofficie, de dagelijkse bijeenkomst van de
kanunnikessen na een van de nachtgetijden, was het gebruikelijk om het aan de orde zijnde
onderdeel uit het martyrologium en een passage uit de regel met commentaar voor te lezen,
samen met de namen van de personen die op die dag herdacht moesten worden. 45
6. LATIJNSE CULTUUR IN EEN ZUSTERKLOOSTER
Als bekroning van de door Claes Wit doorgevoerde reformatie werd in 1449 in het
Margarethaklooster het Latijnse koorgebed geïntroduceerd. Ook dit feit wordt in het kroniekje
vermeld. 46 De kroniekschrijver geeft enkele bijzonderheden. De invoering van het koorgebed
gebeurde de ordinatione generalis capituli: dit klopt, het Hollands kapittel-generaal nam in
1449 inderdaad het besluit dat in alle vrouwenconventen voortaan het Latijnse officie moest
worden gebeden. 47 Tot dan toe zouden de Goudse zusters alleen de horae beate Virginis hebben
gezegd: ook dat is plausibel, want in zijn toestemmingsbrief van 1418 had de bisschop voor de
vrouwen uitdrukkelijk de mogelijkheid opengelaten om zich tot de Mariagetijden te beperken. 48
41
Londen, British Library, Harley MSS, 2939.
42
E.A. Overgaauw, Martyrologes manuscrits des anciens diocèses d’Utrecht et de Liège, 2 delen (Hilversum:
Verloren, 1993) I, pp. 414-19.
43
Klein, ‘Marginale problemen’, p. 100.
44
Overgaauw, Martyrologes manuscrits, p. 417: ‘livre de chapitre’.
45
Overgaauw, Martyrologes manuscrits, pp. 22-25.
46
Gouda, SAMH, Kloosters inv. 95, fol. 6 r .
47
Ypma, Generaal kapittel, pp. 30-32.
48
Ypma, Generaal kapittel, p. 124.
99