Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

1087 de eerste om de cluniacenzer gebruiken aan te nemen. 40 In het bisdom Luik ontstonden
tussen 1088 en 1149 vijf dochterkloosters van Cluny, maar deze waren niet zo invloedrijk als
de oude, onafhankelijke abdijen die de gebruiken van Cluny overnamen, te weten de abdijen
van Saint-Laurent en Saint-Jacques in Luik in 1106 en de abdij van Sint-Truiden in 1107. 41 In
Henegouwen en Vlaanderen begon de adoptie van de cluniacenzer gewoonten in de abdijen
van Anchin (voor 1092), Saint-Martin bij Doornik in 1094, Sint-Bertijns in 1099-1100,
gevolgd door talrijke andere abdijen. 42 Het gevolg was dat de cluniacenzer hervorming in de
bisdommen Kamerijk en Doornik eerder voet aan de grond kreeg dan in het bisdom Luik.
Zelfs de nieuwe orden van reguliere kanunniken van Rolduc, Arrouaise, Saint-Victor en
Prémontré adopteerden in de jaren tussen 1120 en 1150 allemaal de kern van de cluniacenzer
voorschriften inzake de dagorde en in het bijzonder inzake de liturgische diensten voor de
doden. Zij deden dat indirect door de overname in hun regelboeken van de Ecclesiastica Officia
van de cisterciënzers (daterend van circa 1130), die op hun beurt waren afgeleid van de
gebruiken van Cluny. 43 Volgens Ludo Milis speelde de monastieke invloed vanuit Cluny, in het
bijzonder aangaande de organisatie van het gemeenschapsleven, en vanuit Cîteaux, met name
inzake de spiritualiteit, een centrale rol in de verkloosterlijking van de voorheen eremitische
stichtingen, dus de overgang naar kanonikale kloosters binnen de orden van Rolduc, Arrouaise,
Saint-Victor en Prémontré. 44 45
40
Helvétius, ‘Aspects de l’influence de Cluny’, p. 58.
41
Stiennon, ‘Cluny et Saint-Trond’, pp. 226, 234; Giles Constable, ‘Monasticism, Lordship, and Society in the
Twelfth-Century Hesbaye: Five Documents on the Foundation of the Cluniac Priory of Bertrée’, in Idem, Cluniac
Studies, Variorum CS 109 (London: Variorum, 1980); Paulette Pieyns-Rigo, ‘Abbaye de Saint-Trond’, in
Monasticon belge. Tome VI. Province de Limbourg, ed. Émile Brouette et al. (Liège: Centre Nationale de
Recherches d’Histoire Religieuse, 1976), pp. 13-67 (p. 39); Helvétius, ‘Aspects de l’influence de Cluny’, pp. 53-
55, 59, 67; Constable, The Reformation of the Twelfth Century, p. 108; Lauwers, La mémoire des ancêtres, p. 59
en noot 14, 124, 142; Milis, ‘The Church in the Low Countries’, p. 97. De belangrijke benedictijnenabdij van
Stavelot-Malmedy hield echter minstens tot het midden van de twaalfde eeuw vast aan de oudere gebruiken:
Philippe George, ‘Les reliques de Stavelot et de Malmedy à l’honneur vers 1040. Dedicatio et inventio
Stabulensis’, Revue d’Histoire Ecclésiastique, 99 (2004), pp. 347-70 (pp. 363-64).
42
Milis, ‘The Church in the Low Countries’, p. 97; Helvétius, ‘Aspects de l’influence de Cluny’, pp. 61, 67-68;
Meijns, Aken of Jeruzalem?, pp. 770-79; Eadem, ‘Inaudita novitas canonici ordinis’; Steven Vanderputten,
‘Fulcard’s Pigsty: Cluniac Reformers, Dispute Settlement, and the Lower Aristocracy in Early Twelfth-Century
Flanders’, Viator. Journal of Medieval and Renaissance Studies, 38 (2007), pp. 91-115.
43
Bruno Griesser, ed., ‘Die “Ecclesiastica Officia Cisterciensis Ordinis” des Cod. 1711 von Trient’, Analecta
Sacri Ordinis Cisterciensis, 12 (1956), pp. 153-288 (pp. 170-72); Coleman, Ancient and medieval memories, pp.
169-175; Constable, The Reformation of the Twelfth Century, pp. 109-10. Zie in dit verband ook Milis, ‘Hermits
and Regular Canons’, pp. 225-26, 233-38; Dirk Van de Perre, ‘Die ältesten Klostergesetzgebungen von Prémontré,
Oigny, Cîteaux, Klosterrath und Arrouaise und ihre Beziehungen zueinander’, Analecta Praemonstratensia, 76
(2000), pp. 29-69. Voor het voorbeeld van de verlening van fraternitas in de consuetudines van Arrouaise, Saint-
Victor en Prémontré zoals afgeleid uit Ordo Cluniacensis sive Consuetudines van Bernard van Cluny en
Ecclesiastica Officia van Cîteaux, zie Arnoud-Jan A. Bijsterveld en Paul Trio, ‘Van gebedsverbroedering naar
broederschap. De evolutie van het fraternitas-begrip in de Zuidelijke Nederlanden in de volle Middeleeuwen’ (I),
Jaarboek voor Middeleeuwse Geschiedenis, 6 (2003), pp. 7-48 (pp. 30-35); Arnoud-Jan A. Bijsterveld, ‘Looking
for Common Ground: From Monastic Fraternitas to Lay Confraternity in the Southern Low Countries in the Tenth
to Twelfth Centuries’, in Religious and Laity in Northern Europe 1000-1400: Interaction, Negotiation, and Power,
ed. Emilia Jamroziak en Janet Burton, Europa Sacra, 2 (Turnhout: Brepols, 2006), pp. 287-314 (pp. 299-300, 311-
14).
44
Milis, ‘Hermits and Regular Canons’, p. 245.