Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

More documents

Recommendations

Info

achterhaald . In de inhoudsopgave staat bijvoorbeeld geen van de teksten uit de laatste codicologische eenheid vermeld. Die eenheid kan dus op een later moment zijn toegevoegd. Verder zijn de bladen aan de boven- en zijkanten bijgesneden, waardoor eventuele contemporaine folionummers en katernsignaturen (structurerende elementen die op eenheid van productie wijzen ) niet meer aanwezig zijn. Kan aan de inhoud misschien worden gezien of het handschrift als een coherent geheel was bedoeld? Verwoord in de begrippen uit de hierboven behandelde bundels: kan aan de inhoud worden afgelezen of er een ordeningsprincipe of rode draad in het handschrift is gelegen? Eenheid 1 (fol. 1-47) bevat de index en de vita van Elisabeth van Thüringen. Op de verso-zijde van het laatste blad is een tekst over de kanunnik Franco ingepast. Eenheid 2 (fol. 48-65) omvat de vita van Aleid van Schaarbeek, gebeden, brieven, een tekst over een cisterciënzerin en een (ingepaste) vita van de lekenbroeder Walter van Bierbeek. Eenheid 3 (fol. 66-144) wordt gevuld door de vita van de cisterciënzerin Beatrijs van Nazareth en een traktaatje. Eenheid 4 (fol. 145-52) beslaat slechts één katern, waarin een gebed van de abt Arnulf van Leuven, een gedicht en twee aflaten vergezeld gaan van afbeeldingen van de arma christi. Voorts is er een traktaat in opgenomen. De eenheden 1 tot en met 4 zijn vrijwel volledig door één hand geschreven (hand A), al zijn er ook andere handen aan het werk geweest. Eenheid 5 (fol. 153-58) vangt aan met een traktaat. Op het eerste blad zijn een fragment en een folionummer doorgehaald. Het lijkt erop dat dit katern oorspronkelijk voor een ander handschrift heeft gediend. Dergelijke folionummers en de hand komen in dit handschrift nergens meer voor. Verder bevat de eenheid nog een preek. Eenheid 6 (fol. 159-66) beslaat slechts één katern met de vita van de cisterciënzer abt Werricus van Aulne, dat een compositie in verzen heeft. Eenheid 7 (fol. 167-80) bevat een historisch verhaal over Villers en de vita van Christina Mirabilis. De hand van de eerste eenheid (hand A) heeft op de verso-zijde miracula toegevoegd, waaruit blijkt dat deze eenheid een verband heeft met de eerste vier eenheden. Eenheid 8 (fol. 181-210) bevat de vita van Margaretha van Ieper en drie collaties over cisterciënzer lekenbroeders. Eenheid 9 (fol. 211-44) herbergt de vitae van Antonius van Padua, Clara van Assisi en de franciscaner bisschop Lodewijk van Toulouse, en een tekst over de kartuizer orde. Eenheid 10 (245-51) bestaat uit één katern en bevat pauselijke brieven, aantekeningen en een traktaat. Tot en met eenheid 10 zijn veel teksten in de inhoudsopgave opgenomen. Eenheid 11 (fol. 252-61), ten slotte, bevat een dialoog tussen Christus en een vrome vrouw, exempla, brieven van de monnik Thomas aan zijn zus, en een fragment van de kroniek van Villers. Wat levert deze opsomming nu op? De inhoud van het handschrift kan op verschillende manieren worden gekarakteriseerd. In het verleden is de nadruk gelegd op de bernardijnse mystieke aard van het handschrift en de betekenis ervan voor de vroomheidsgeschiedenis van de dertiende en veertiende eeuw, waarin de devotie tot de passie van Christus een grote plaats inneemt. 30 De afbeeldingen van de arma christi worden in dat verband veel afgedrukt. 31 Het handschrift kan worden gekenschetst als een vertegenwoordiger van de cisterciënzer spirituele identiteit, meer precies de identiteit van de kloosterlingen in Villers. Het handschrift kan daarnaast worden opgevat als een memoria-handschrift, omdat veel teksten betrekking hebben op de geschiedenis van Villers. Veel teksten gaan over monniken en lekenbroeders van het klooster en zijn daar ook geschreven. De teksten over cisterciënzer nonnen uit de omgeving van Villers kunnen hierbij worden gerekend. Het gegeven dat het handschrift was bestemd voor de bibliotheek van Villers versterkt het idee dat het handschrift diende om de identiteit van de gemeenschap te vormen en te bevestigen. De spiritualiteit en de 30 Ampe, Jan van Ruusbroec 1293-1381, p. 22. 31 Glorieux-De Gand, Cistercienzer handschriften, p. 34. 76
geschiedenis van de eigen orde en het eigen klooster, beide zaken die met identiteit van doen hebben, kunnen als ordenend principe hebben gediend bij de vervaardiging van het handschrift én het gebruik ervan in de bibliotheek. Het is een kwestie van interpretatie of dit ordenend principe werkelijk in de gedachten van de makers was, maar het lijkt mij zeer aannemelijk dat het handschrift inhoudelijk een eenheid vormt en behalve als gebruikseenheid ook als productie -eenheid mag worden opgevat. Afbeelding 1 – Brussel, KB, 4459-70, f. 170r: Marginale aantekeningen bij de Vita van Christina Mirabilis. © Koninklijke Bibliotheek van België, Brussel Een derde rode draad die in het handschrift is geweven, wordt gevormd door heiligenlevens van allerlei ‘nieuwe’ heiligen. Hiermee bedoel ik personen die in de volle en late middeleeuwen leefden en als vertegenwoordigers van de spiritualiteit van de latere middeleeuwen optraden. Niet alleen de vitae van cisterciënzers (Aleid van Schaarbeek, Beatrijs van Nazareth, Walter van Bierbeek, Werricus van Aulne), maar ook die van vrome vrouwen (Elizabeth van Thüringen, Christina Mirabilis, Margaretha van Ieper, Clara van Assisi) en 77
Page 1 and 2:
KONINKLIJKE VLAAMSE ACADEMIE VAN BE
Page 3 and 4:
Page 5 and 6:
Page 7:
VOORAF Deze bundel bevat de handeli
Page 10 and 11:
Medieval Low Countries, dat door ee
Page 12 and 13:
toont aan dat in een verzamelhandsc
Page 14 and 15:
nauwe banden onderhielden. Dit kon
Page 17 and 18:
VREEMDEN VOOR ELKAAR. HET ONDERBROK
Page 19 and 20:
egyptoloog Jan Assmann omschreef al
Page 21 and 22:
genealogische en biografische infor
Page 23 and 24:
verdedigde . Daarin speelde de geda
Page 25 and 26: verklaring hiervoor ligt in het ste
Page 27 and 28: THE FINAL STAGES OF MEMORIAL TRADIT
Page 29 and 30: and kings of England from Robert th
Page 31 and 32: On the other hand Isabel’s royal
Page 33 and 34: in the naming of a ‘motte de Ware
Page 35 and 36: children , 25 while the Warenne Chr
Page 37 and 38: MEMORIA IN DE PRAKTIJK VROEGEN LEKE
Page 39 and 40: gewelddadige consequenties. De bewu
Page 41 and 42: plaats vanwege de mate van specific
Page 43 and 44: Luikse bisschoppen geen rol van bet
Page 45 and 46: 1087 de eerste om de cluniacenzer g
Page 47 and 48: etekenis van gedachtenis in oorkond
Page 49 and 50: HERINNERINGSPRAKTIJKEN IN KRINGEN V
Page 51 and 52: De priorij van Watten werd ingeplan
Page 53 and 54: ijzonder hoogdravend en bij momente
Page 55 and 56: isschop Hubert en de conservatieve
Page 57 and 58: daden uitvoerig aan bod komen. Odfr
Page 59: efugium, een veilige haven aan al d
Page 62 and 63: een liturgische betekenis (zoals de
Page 64 and 65: De monniken die zich in een informe
Page 66 and 67: - fol. 18r-20r - ‘Liber Athanasii
Page 68 and 69: De twee overgebleven handschriften
Page 70 and 71: lende contexten. Voorbeelden zijn B
Page 72 and 73: als volgt: een verzamelhandschrift
Page 74 and 75: het handschrift als een proces te z
Page 78 and 79: geestelijken (Antonius van Padua, L
Page 80 and 81: stelling tot andere moderne devoten
Page 82 and 83: Brinckerinck zelf heeft geen letter
Page 84 and 85: onderlinge samenhang. De inhoud kan
Page 86 and 87: 4. BESLUIT Tot nog toe is er in de
Page 89 and 90: HERINNERING EN HERSTEL. MEMORIA IN
Page 91 and 92: kandidaten voor de bisschopszetel z
Page 93 and 94: Tabel 2 - Gouda, SAMH, kloosters in
Page 95 and 96: aan dat concept te knagen, omdat he
Page 97 and 98: 4. HET CARTULARIUM Het cartulariumg
Page 99 and 100: 5. HET NECROLOGIUM De samenhang die
Page 101 and 102: 7. CONCLUSIE Lambert Willemsz stelt
Page 103: ’S-GRAVENZANDE, ST. MARIA MAGDALE
Page 106 and 107: BRUGGE, Stadsbibliotheek, 425, gere
Page 108 and 109: door Dykmans uitgegeven obituarium
Page 110 and 111: en die door haar bevalligheid verdr
Page 112 and 113: Wat hierna volgt, kan niet anders o
Page 114 and 115: in de overgeleverde handschriften e
Page 116 and 117: Afbeelding 1 - Memorietafel met Mar
Page 118 and 119: epalingen in de stichtingsakte, waa
Page 120 and 121: De tweede functie van memorietafels
Page 122 and 123: elangrijke bezoekers en - mogelijk
Page 124 and 125: schilderijen die zeker of mogelijk
Page 126 and 127:
immers de derde en vierde generatie
Page 128 and 129:
wapenrok (paltrock), waarbij de sch
Page 130 and 131:
traditioneel op een belangrijker pl
Page 132 and 133:
want de memorietafel en de toevoegi
Page 134 and 135:
stichter van Mariënpoel. Deze twee
Page 136 and 137:
of van de pater van het klooster, m
Page 138 and 139:
BIJLAGE - DE KLEDING VAN DE GEPORTR
Page 141 and 142:
MOORDENDE CONCURRENTIE OP DE MEMORI
Page 143 and 144:
door de diverse partijen was essent
Page 145 and 146:
veel goedkopere vorm van memorievie
Page 147 and 148:
oudste stichtingen, daterend uit de
Page 149 and 150:
3. BESCHEIDEN ONDERZOEK Tot dusver
Page 151 and 152:
(vaak ook de erfgenamen) werd behar
Page 153 and 154:
hielden. Vanuit chronologisch persp
Page 155:
ijeengesprokkeld kunnen worden, is
Page 158 and 159:
De Duitse onderzoeker Nikolaus Stau
Page 160 and 161:
tussen deze gemeenschappen implicer
Page 162 and 163:
Ook in de kroniek van het Sint-Agne
Page 164 and 165:
Devotie ligt volgens hem in Brabant
Page 166 and 167:
in sommige gevallen niet eerder spr
Page 168 and 169:
onderverdeling terug, alleen worden
Page 170 and 171:
frühneuzeitliche Klosterhistoriogr
Page 172 and 173:
2. ERINNERUNGSKULTUR IN DER KONVENT
Page 174 and 175:
Rolle der Schreibschwester, ihre N
Page 176 and 177:
formuliert , womit Mechtelt Smeeds
Page 178 and 179:
oftmals selbst. So begründet die E
Page 180 and 181:
Deventer kamen. 33 Die ausführlich
Page 183 and 184:
EEN NIEUWE TOEKOMST VOOR HET ONLINE
Page 185 and 186:
Een aantal uitzonderingen niet te n
Page 187 and 188:
onderzoeksteam de uitbreiding van N
Page 189 and 190:
- Creatie van een niet publiek toeg
Page 191 and 192:
Figuur 2 - EER-schema voor de verni
Page 193 and 194:
Figuur 5 - Zoeken naar handschriftb
Page 195 and 196:
ongepubliceerde bijdrage over de ge
Page 197 and 198:
Vanaf het midden van de jaren 1990
Page 199 and 200:
199
show all

Herinnering in geschrift en praktijk in religieuze gemeenschappen

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?