MANJINE I MEDIJI NA ZAPADNOM BALKANU - RRPP

Projekat „Mediji i nacionalne manjine“ je otkrio nedorečenosti u zakonodavstvu, a još više
nebrigu u implementaciji onoga što je propisima utvrđeno. Koliko nacionalne manjine trpe
zbog neuvažavanja njihovih prava i specifičnosti od strane većine, toliko i ne nalaze svoje
pravo mjesto u medijima putem kojih bi njihova prava (i ugrožavanje tih prava) bili
transparentni, odnosno istraženi, a negativne pojave i trendovi izloženi kritici onih koji su za
to najodgovorniji.
Na osnovu istraživanja stekli smo mogućnost da ponudimo jedan broj preporuka koje mogu
dobro doći samim medijima, udruženjima nacionalnih zajednica, vlastima i nevladinom
sektoru uopšte.
Dograditi zakonodavstvo i precizirati obaveze medija
Država BiH i entiteti imaju svoje zakone o zaštiti prava nacionalnih manjina. U njima je
regulisano da pripadnici nacionalnih manjina imaju pravo na osnivanje medija na jezicima
manjine kojoj pripadaju. Takođe, RTV stanice čiji su osnivači država BiH, entiteti (kantoni u
Federaciji BiH), gradovi i opštine, obavezni su u svojim programskim šemama utvrditi
posebne emisije za pripadnike nacionalnih manjina. Javni servisi dužni su najmanje jednom
nedjeljno emitovati emisiju za pripadnike nacionalnih manjina na njihovom jeziku.
Stav o pravu nacionalnih manjina da mogu osnivati svoje medije na svom jeziku je
deklarativan i nije nikakva posebna pogodnost za manjinske zajednice, jer tu mogućnost
imaju sva pravna i fizička lica u BiH. Druga zakonska rješenja i obaveze su neprecizni, mogu
se različito tumačiti pa su realno djelimično ili u cjelini neizvodivi ili daju izgovor medijima
zašto nemaju dovoljno programa ovakve vrste.
Ovo istraživanje upućuje na potrebu da se zakonski propisi u domenu obaveza elektronskih
medija koriguju u skladu sa realno definisanim i izraženim potrebama manjinskih zajednica,
pozitivnom praksom koja je istražena i tehničko-tehnološkim mogućnostima koje će nastati
prelaskom na digitalni sistem emitovanja.
Jedna od mogućnosti kojom bi se jasnije precizirale obaveze elektronskih medija jeste
uvođenje tzv. manjinskog cenzusa za emitere Javnog RTV servisa i kantonalne, odnosno
gradske i opštinske radio i TV stanice u javnom (državnom) vlasništvu. Time bi se izbjegle
sadašnje nejasnoće ko i u kom obimu treba da emituje emisije na jezicima nacionalnih
manjina. Primjenom manjinskog cenzusa obavezu da emituju programe na jezicima
nacionalnih manjina imala bi tri emitera Javnog sistema RTV BiH, kantonalne, gradske i
opštinske radio i TV stanice ukoliko na teritoriji gdje vrše javnu funkciju živi određeni broj
pripadnika konkretne nacionalne manjine. Manjinski cenzus je moguće ustanoviti tek poslije
popisa stanovništva 2013. godine. Zakonskim propisima treba ostaviti i mogućnost da se
emisije za pojedine nacionalne manjine, ukoliko za to ne postoje odgovarajući ljudski resursi i
drugi uslovi, mogu uređivati i dvojezično, upotrebom jezika manjine i jezika većinske
populacije. Na ovaj način otvorile bi se veće mogućnosti za zadovoljavanje potreba
nacionalnih manjina u skladu sa evropskim standardima, ali i i otvorila mogućnost da takve
emisije prati širi auditorij.
Umjesto sadašnje obaveze da se ovakve emisije moraju emitovati najmanje jednom nedjeljno,
trebalo bi utvrditi petnaestodnevno emitovanje, ostavljajući mogućnost da osnivači javnih
elektronskih medija utvrđuju preciznije modalitete za medije iz svoje nadležnosti, u skladu sa
realno izraženim potrebama manjinskih zajednica, programskim mogućnostima, a posebno sa
mogućnostima angažovanja novinara i voditelja koji se dobro služe jezikom nacionalne
manjine.
113