MANJINE I MEDIJI NA ZAPADNOM BALKANU - RRPP

konstitutivnih naroda stavio u kategoriju „ostali“. Ova činovnička formulacija
„ostali“ proizvela je puno nesporazuma i postala uzrok jedne od najflagrantnijih povreda
ljudskih prava – da pripadnici nacionalnih manjina ne mogu biti kandidovani i birani u
državno Predsjedništvo i Dom naroda Parlamenta BiH, zbog čega je BiH dobila osuđujuću
presudu Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu (Strasbourgu) sa obavezom da u tom
dijelu izmijeni Ustav. Zakonima o zaštiti i prava nacionalnih manjina (državni i dva
entitetska) decidno je pobrojano 17 nacionalnih manjina u BiH. One su, dakle, dio te
kategorije „ostalih“ u koju takođe spadaju i Bosanci, koje mnogi nazivaju političkom
manjinom, jer se radi najčešće o ljudima koji prilikom izjašnjavanja pripadnost državi
stavljaju ispred etničkog porijekla ili ljudima iz miješanih brakova koji na ovaj način u
grubim etničkim podjelama nalaze kompromis (slična situacija kao sa Jugoslovenima u
nekadašnjoj SFRJ, koji takođe nisu bili nosioci etničkog suvereniteta).
Srbija je u Ustavu definisana kao država srpskog naroda i svih građana koji u njoj žive. Prava
nacionalnih manjina u Srbiji su garantovana sa sedam članova Ustava, Zakonom o
nacionalnim savjetima i Zakonom o zaštiti prava i sloboda manjina. U Srbiji živi 26
nacionalnih manjina, koje su oformile svoje nacionalne savjete iz kojih crpe sva svoja prava.
Srbija, koja zbog svoje višenacionalne strukture stanovništva, naročito u Vojvodini, mnogo
baštini uređenost odnosa sa manjinama još iz prethodne države, sada trpi kritike da je briga
države o zaštiti prava manjina između tzv. uže Srbije i Vojvodine različita. To se odražava na
nezadovoljavajući položaj manjina (koje najviše nastanjuju taj dio Srbije) u beogradskim
medijima.
Crna Gora je u Ustavu definisana kao građanska država, a nosioci suvereniteta su građani koji
imaju crnogorsko državljanstvo. U preambuli Ustava Crne Gore identifikuju se etničke grupe
kao “narodi i nacionalne manjine”, ali bez naznake koja grupa pripada narodu a koja
nacionalnoj manjini. Nacionalnim manjinama u Crnoj Gori prava su garantovana Zakonom o
manjinskim pravima i slobodama. Kao manjinski narod i manjinska nacionalna zajednica
tretira se “svaka grupa državljana Crne Gore, brojčano manja od ostalog preovlađujućeg
stanovništva, koja ima zajedničke etničke, vjerske ili jezičke karakteristike, različite od
ostalog stanovništva…” Istraživači u ovom projektu upozoravaju na nejasnoće u definiciji i
utvrđivanju statusa manjine, što izaziva određenu konfuziju u crnogorskom društvu i ima
odraza na ostvarivanje različitih manjinskih prava. Pogotovo kada su u pitanju Srbi, kojih
ima gotovo 30% i koji praktički upražnjavaju manjinske beneficije, a u odnosu na ogromnu
većinu onih koji se izjašnjavaju kao Crnogorci, nemaju različito porijeklo, vjerske, običajne ili
kulturološke specifičnosti. I ovdje, kao i kod Bosanaca u BiH, možemo indicirati na
“političku” manjinu.
Makedonija je u Ustavu definisana kao država “Makedonskog naroda, tako i Albanaca,
Turaka, Vlaha, Roma i drugih naroda…”. Ohridskim sporazumom 2001. godine okončan je
sukob između dijela albanskog stanovništva i makedonskih bezbjednosnih snaga i
unaprijeđena prava Albanaca u Makedoniji. (Albanski jezik uz makedonski postao je zvanični
jezik u oblastima gdje je većinska albanska zajednica, te je ustanovljena etnička
proporcionalnost u zapošljavanju u administraciji i policiji.) Prava manjina u Makedoniji su
zagarantovana i posebnim zakonom. Istraživači su u razgovorima u makedonskim medijima i
pojedinim udruženjima nacionalnih manjina dobili upozorenje da i poslije ustavnog saniranja
krize u Makedoniji i dalje postoje međunacionalne tenzije i podijeljenost i da to ima odraza na
profilisanje zdravog medijskog ambijenta općenito, a samim tim i tretmana manjina u
medijima.
5