MANJINE I MEDIJI NA ZAPADNOM BALKANU - RRPP

Во меѓународните документи со кои се гарантираат правата на малцинските
групи во медиумската сфера се говори за два основни концепти: активен и пасивен
пристап на различните општествени и културни групи до медиумите и до нивните
содржини. Активниот пристап подразбира можност на овие групи да основаат
медиуми, да работат во нив и да ги изразат директно своите гледишта и мислења преку
медиумите, а пасивниот пристап се однесува на правичното и сеопфатно претставување
на малцинствата во медиумските содржини 158 . И обата видови пристап се од големо
значење за можноста на различните групи да партиципираат во јавниот живот и во
демократската дебата и да ги изразат автентично своите гледишта и ставови, со што ќе
влијаат врз формирањето или менувањето на перцепциите што за нив се создаваат и
циркулираат низ медиумите. Успешното учество на малцинските групи во
активностите на медиумите има непосредно влијание врз збогатувањето на
разноликоста на информациите и мислењата што ги пренесуваат медиумите и врз
збогатувањето на јавната дебата. 159
Советодавниот комитет за примена на Рамковната конвенција за заштита на
националните малцинства во своите редовни мислења за степенот во кој некоја земја ги
почитува меѓународните стандарди укажува на важноста на повеќе фактори:
лингвистичката топографија; официјалното признавање на правата на националните и
јазичните малцинства во Уставот и законите, системот на доделување лиценци во
радиодифузијата, регулацијата на програмските содржини во радиодифузијата,
состојбата на пазарот, прекуграничната димензија, временските и квалитативните
критериуми и олеснувачките фактори 160 .
Анализата на домашното законодавство и на општествениот контекст во кој тоа
се применува во практиката е направена имајќи предвид поголем број од споменатите
фактори кои ги применува и Советодавниот комитет. Регулацијата на програмските
содржини не се анализира издвоено, туку како дел на точката што се однесува на
правата на немнозинските заедници во легислативата. Временските и квалитативните
критериуми кои се однесуваат на мерата во која медиумите со своите содржини
обезбедуваат задоволителен одговор на потребите и интересите на целната публика се
предмет на вториот дел на оваа анализа, кој се однесува на медиумската пракса
Прекуграничната димензија се однесува на билатералните договори и
иницијативи за соработка меѓу државите кои имаат за цел да обезбедат пристап до
медиумите за националните малцинства кои живеат на нивните територии. Таа не е
опфатена со оваа анализа, поради тоа што бара посебен пристап и поекстензивна
обработка.
2.1 Лингвистичка топографија и кус преглед на развојот
Лингвистичката топографија на една земја се однесува на јазичната разноликост
таква каква што е во општествената реалност. Врз неа влијаеле историските,
географските, демографските, политичките, економските, социолошките, културните,
158 Тhe Independent Study on Indicators for Media Pluralism in the Member States - Towards a Risk-Based
Approach, commissioned by European Commission in 2008 and published in 2010, page 5. Достапно на:
http://ec.europa.eu/information_society/media_taskforce/doc/pluralism/study/final_report_09.pdf
159 McGonagleTarlach (2009) ‘Representation of Minorities: Rights of Access’, in: Media and Human Rights, pp. 106-126,
London: Clemens Nathan Research Centre.
160 Битно е да се одбележи дека некои од споменатите фактори се однесуваат само на радиодифузните медиуми. За
подетална анализа на овие прашања види:
Tarlach McGonagle, “Commentary: Access of persons belonging to national minorities to the media” in Filling
the frame: Five years of monitoring the Framework Convention for the Protection of National Minorities
(Strasbourg, Council of Europe Publishing, 2004), pp. 144-159.
258