MANJINE I MEDIJI NA ZAPADNOM BALKANU - RRPP

praksom u javnom servisu koja je uspješno funkcionisala više godina: „Javni radiodifuzni
servisi, kao i sve kompanije su organizovane hijerarhijski, budući da imaju izvršnog
direktora... Tu moraju funkcionisati programski kolegiji na radiju i televiziji na nivou cijelog
javnog servisa u kom će participirati urednici svih programa, uključujući i urednike
programa etničkih zajednica. Ako se to ne ostvaruje, tada se ne može govoriti o koherentnoj
uređivačkoj politici javnog servisa i zapravo bi to bio ozbiljan korak unazad.“ 148
Nedostaci zakonskih odredbi u pogledu organizacijske strukture javnog servisa su zapravo još
jedan dopunski razlog za uticaj politike „... koja je zahvaljujući ovim nedorečenostima postala
moćna alatka u rukama političara, tako da u datom momentu ova getoizacija sada već više
nije na nivou zajednice već je na nivou političke partije.“ 149 Ovo je dalje bilo potvrđeno i u
intervjuima sa novinarima i urednicima različitih redakcija javnog servisa koji kažu da se na
njih vrši politički pritisak i cenzura koja dolazi od političkih partija konkretnih etničkih
zajednica, što upućuje na zaključak da i kod javnog servisa, kao i u širem društvu, vlada
kultura političkog klijentelizma. U ovom slučaju, političko-medijski klijentelizam ima i
etničku pozadinu i njegova je najočiglednija manifestacija cenzura i autocenzura.
Etnopolitička cenzura znači da svaka od redakcija „trpi pritisak“ od „svojih“ političkih
partija. Jedan od intervjuisanih u ovom smislu kaže: “Uvijek ima cenzure, skrivene ili
otvorene - sa sugestijama ili obećanjima. Bilo je slučajeva cenzure i kod mene. Pokušaja ima i
od uslovno rečeno 'svojih'. Najveći broj novinara ne želi da se konfrontuje sa urednicima zato
što se to može odraziti na napredovanje u karijeri... urednici imaju vlastite ljude koji
izvršavaju najprljavije poslove, gdje treba da se pravi čista propaganda koja će biti pesnica
protiv opozicije. Jedan dio koji nije takav, ali znaju da su podložni autocenzuri, idu na manje
važne događaje.“
Ovaj problem nije karakterističan samo za redakcije manjinskih zajednica nego je to
karakteristika većeg dijela novinarstva u Makedoniji. Ipak, u ovom slučaju klijentelizam
dobija etnički karakter i otvara mogućnosti za lakšu etnopolitičku manipulaciju. Iako dio
intervjuisanih novinara negira da u MRT-u postoji političko-cenzorski uticaj i da su sadržaji
pored toga neobjektivni, ipak veliki dio od njih kaže ili da su na njih vršeni pritisci cenzurom
ili su bili svjedoci takvog vida pritiska na svoje kolege.
2) Komercijalni mediji
Iz analize vijesti na albanskom jeziku televizije ALSAT M proizlazi nekoliko specifičnosti
koje se ponavljaju i kod drugih medija, što je predmet ove analize. Kod ALSAT M se
prepoznaje pozitivan trend produkcije priloga koji se odnose na teme od opšteg interesa
(70%) koje se tiču svih građana u Makedoniji. Pored ovoga, zabilježena je pozitivna
tendencija u broju priloga (20%) povezanih sa temama koje se tiču samo vlastite etničke
zajednice, kao i broja priloga (6,6%) o temama koje se odnose na većinsku i vlastitu
zajednicu. Pozitivan je podatak da 33% od izvora vijesti na Alsat M ne pripada politici, što je
značajno više u odnosu na programe drugih medija, te ukazuje na jednu građansku liniju u
izvještavanju medija.
Interesantno je naglasiti podatke dobijene iz kvantitativne analize o vrijednostima objavljenog
sadržaja u prilozima u kojima se tretiraju pitanja povezana sa nekom od etničkih zajednica.
Ovdje se bilježi gotovo identičan broj priloga sa pozitivnim i neutralnim kontekstom, a samo
148 Intervju: dr. Ljubomir Jakimovski, bivši generalni direktor MRT-a i bivši predsjednik Savjeta za
radiodifuziju, realizovan 14. novembra 2012. godine
149 Intervju: Slobodan Čašule, novinar i predsjednik Savjeta MRT-a, realizovan 20. novembra 2012. godine
245