MANJINE I MEDIJI NA ZAPADNOM BALKANU - RRPP

I. Ko su zapravo manjinski narodi u Crnoj Gori?
Manjinski narodi se ne smiju tretirati kao posebna grupa ili biti marginalizovani u društvu.
Uloga države je od presudnog značaja za poboljšanje položaja manjinskih naroda i
olakšavanje njihovog života. Ali, pored države svoj doprinos moraju dati i institucije za
manjine, ombudsmani, organizacije koje se bave zaštitom prava nacionalnih manjina.
Prema posljednjem popisu stanovništva iz 2011. godine u Crnoj Gori živi 28,77% Srba,
8,65% Bošnjaka, 4,91% Albanaca, 3,31% Muslimana, 1,01% Roma i 0,92% Hrvata
(www.monstat.org 2011). Prvi i najvažniji problem, koji uzrokuje pojavu novih, jeste
neprecizno definisanje manjinskih grupa. Ustav definiše prava manjinskih naroda ali ne
propisuje ko su zapravo manjinski narodi. Eksplicitnu definiciju manjinskih naroda nalazimo
u članu 2 Zakona o manjinskim pravama i slobodama, koji je usvojen 2006. godine. Prema
pomenutom zakonu manjinski narodi i druge manjinske nacionalne zajednice su definisane
kao „svaka grupa državljana Crne Gore, brojčano manja od ostalog preovlađujućeg
stanovništva, koja ima zajedničke etničke, vjerske ili jezičke karakteristike, različite od
ostalog stanovništva, istorijski je vezana za Crnu Goru i motivisana je željom za iskazivanjem
i očuvanjem nacionalnog, etničkog, kulturnog, jezičkog i vjerskog identiteta“ (Zakon o
manjinskim pravima i slobodama, 2006).
Istorijski gledano, do Francuske buržoarske revolucije manjine su definisane prema religijskoj
pripadnosti. Evropske sile su se prvi put zamislile o religijskim pravima manjinskih naroda
nakon Vestfalskog mira 1648. godine. Tada je sklopljen i dogovor kojim je garantovano da će
osvajači poštovati religijsku pripadnost manjinskih naroda, odnosno prava protestanata u
Njemačkoj, katolika u baltičkim oblastima od strane Švedske. Tek nakon otvaranja pitanja
nacionalne suverenosti manjine su definisane prema nacionalnim, odnosno etničkim
kategorijama. Miroljub Radojković i Branimir Stojković opisuju manjine kao „društvenu
grupu koju karakteriše nedostatak moći u odnosu na većinu“ (Radojković, Stojković,
2009:128). Autori smatraju da manjinu ne određuje samo brojnost, iako to rezultira
nedostatkom moći u odnosu na većinu, već i grupni identitet, odnosno zajedničke vrijednosti i
vjerovanja. A da li je definicija propisana Zakonom o manjinskim pravima i slobodama u
Crnoj Gori dovoljno precizna? Šta znači svaka grupa državljana brojčano manja od
preovlađujućeg stanovništva?
U Crnoj Gori živi 29% Srba, što čini gotovo trećinu stanovništva, a druga brojčano najveća
manjina su Bošnjaci, koji čine 8,65% od ukupnog stanovništva. Razlika je očigledna. Stoga se
nameću dva pitanja. 1. Da li trećina naroda može biti manjina? 2. Ako prosrpske partije u
Crnoj Gori tvrde da Srbi nisu manjina zašto onda postoji Srpski nacionalni savjet? Poslanik
Vaselj Siništaj smatra da se upravo u procentualno nepreciznoj definiciji manjina krije glavni
problem: „Srbi imaju nacionalni savjet, a svi poslanički klubovi koji imaju predznak srpskog
su protiv toga.“ 35 Možda je upravo neprecizna definicija manjina uzrokovala i problem oko
finansiranja medija nacionalnih manjina jer je demografska razlika između manjina ogromna.
Tako Srpski nacionalni savjet dobija 70% sredstava od Fonda za zaštitu i ostvarivanje
manjinskih prava. Poslanici Goran Danilović i Andrija Mandić su predložili pri izmjeni
Zakona o manjinskim pravima i slobodama da Srbi ne mogu koristiti novac iz Fonda.
Odnosno, manjinske savjete mogu formirati samo oni manjinski narodi koji čine 15% od
ukupnog stanovništva (www.vijesti.me 2011). Međutim, neki stručnjaci tvrde da bi bilo
35 Intervju sa poslanikom Vaseljem Siništajem (14.6.2012.)
121