MANJINE I MEDIJI NA ZAPADNOM BALKANU - RRPP

1. UVOD
Prema popisu stanovništva iz 2002. godine u Srbiji živi 21 manjinska zajednica i one čine
18% ukupnog stanovništva. Najbrojnija manjina je mađarska (3,91%), slede Bošnjaci
(1,82%), Romi (1,44%), Hrvati (0,94%), Crnogorci (0,92%), Albanci (0,82%), Slovaci
(0,79%) itd. Manjinske zajednice najviše naseljavaju područje Autonomne Pokrajine
Vojvodina, gde svaki treći stanovnik pripada nekoj od manjinskih grupa. 240
Ustav Republike Srbije članom 10 utvrđuje da je u službenoj upotrebi srpski jezik i ćirilično
pismo, uz zakonsko regulisanje upotrebe drugih jezika i pisama. Odredbom člana 79 Ustava
precizirano je pravo pripadnika manjinskih nacionalnih zajednica na očuvanje posebnosti, što
podrazumeva i pravo na upotrebu svog jezika i pisma. 241 Prema Zakonu o službenoj upotrebi
jezika i pisama, uz srpski jezik i ćirilično pismo u Srbiji je garantovana javna upotreba
manjinskih jezika i pisama. Prema članu 11 ovog zakona „jedinica lokalne samouprave će
obavezno svojim statutom uvesti u ravnopravnu službenu upotrebu jezik i pismo nacionalne
manjine ukoliko procenat pripadnika te nacionalne manjine u ukupnom broju stanovnika na
njenoj teritoriji dostiže 15% prema rezultatima poslednjeg popisa stanovništva”. 242 Statut
Autonomne Pokrajine Vojvodine u članu 26 navodi kako su u službenoj upotrebi srpski jezik i
ćirilično pismo, te mađarski, slovački, hrvatski, rumunski i rusinski jezik i njihova pisma. 243
Informisanje na maternjem jeziku prema zakonodavstvu u Srbiji jedno je od najvažnijih
manjinskih prava. Uz svoju aktivnu komponentu koja podrazumeva upotrebu jezika u
kreiranju medijskih sadržaja, zakonske odredbe zabranjuju bilo koju vrstu diskriminacije,
govora mržnje ili netolerancije bazirane na pripadnosti nekoj od manjinskih grupa. Na ovaj
način, zakoni u Srbiji jesu u skladu sa odredbama Okvirne konvencije za zaštitu pripadnika
nacionalnih manjina i Evropske povelje o zaštiti regionalnih i manjinskih jezika Saveta
Evrope. Najvažniji dokumenti koji garantuju prava manjina na informisanje na maternjem
jeziku, uz Ustav i Statut Vojvodine, jesu i Zakon o zaštiti manjina, Zakon o informisanju,
Zakon o radio difuziji, Zakon o lokalnoj samoupravi, a postoji i mnoštvo nižih podzakonskih
akata, kao što su pojedine odluke, uredbe, strategije, međudržavni sporazumi. No, postoje i
brojne nedorečenosti u zakonskim formulacijama koje ne stimulišu i ne obavezuju učešće
manjinskih predstavnika u procesu odlučivanja i kreiranja programa (ovo je slučaj sa
Zakonom o radio difuziji iz 2002, koji bi uskoro trebalo da bude zamenjen novim Zakonom o
elektronskim medijima). Kada je programski aspekt u pitanju, novi Zakon o elektronskim
medijima predviđa da Republička radiodifuzna agencija (RRA) više ne dodeljuje dozvole za
emitovanje već za proizvodnju programa i pri tome mora da vodi računa o etničkom sastavu
stanovništva. U slučaju da ne postoji zainteresovanost samih medija, RRA mora da rezerviše
frekvenciju koja će onda na jedan stimulativan način biti dodeljena onima koji žele da prave
program na jezicima manjine. 244
U strahu da bi privatizacija lokalnih i regionalnih medija ugrozila opstanak medija na jezicima
manjina, koji su najčešće lokalnog karaktera, Narodna skupština Srbije je 2009. godine
usvojila Zakon o nacionalnim savetima nacionalnih manjina prema kojem su na ova tela
preneta osnivačka prava. 245 Ovo je treći u nizu zakona kojima se zaustavlja proces
240
Dostupno na stranici Republičkog zavoda za statistiku, http://webrzs.stat.gov.rs/axd/Zip/VJN3.pdf
241
Ustav Republike Srbije, Službeni glasnik Republike Srbije, br. 83/06
242
Zakon o službenoj upotrebi jezika i pisama, Službeni glasnik Republike Srbije, br. 45/91, 101/05 i 30/2010
243
Statut AP Vojvodine, Službeni list APV br.17/09
244
Intervju sa Radetom Veljanovskim, Fakultet političkih nauka
245
Član 19. Zakona o nacionalnim savetima nacionalnih manjina, Službeni glasnik Republike Srbije, br. 72 /
2009.
327