MANJINE I MEDIJI NA ZAPADNOM BALKANU - RRPP

mediji) svodi se na pitanja socijalne inkluzije, odnosno izuzetno teškog društvenog i
ekonomskog položaja ove manjine.
Povećanje profesionalne kvalitete ovih programa moguće je postići ukupnim jačanjem
profesionalizma cijelog medija, ali i kontinuiranog uključivanja urednika programa za
manjine u realni život redakcije medija, odnosno u sve dogovore i aktivnosti kojima se jačaju
profesionalni etički kriteriji uređivanja programa. S druge strane, novinari bi trebali da
pronađu pouzdane izvore (fiksere) iz manjinskih zajednica koji bi im ukazivali na probleme
unutar te zajednice, sugerisali izvore, a samim tim i davali ideje za dublje i kvalitetnije
pokrivanje te problematike.
Postoji opšta potreba da se za urednike i prezentatore programa, posebno za one koji nisu
profesionalni novinari, organizuju kontinuirani treninzi, seminari, praktična obuka u
razvijenim redakcijama javnih servisa i manjinskih medija. To se posebno odnosi na
programe za romsku zajednicu u kojima se ne mogu osigurati kvalitetni novinari i prezentatori
na romskom jeziku, koji uz to dobro vladaju romskim jezikom.
U zemljama koje su posmatrane u ovom istraživanju postoje organizacije i institucije koje
imaju iskustvo u edukaciji specifičnih kadrova za programe o manjinama i za manjine.
Osposobljavati medijske profesionalce sa znanjem jezika manjina
Korištenje jezika nacionalne manjine u medijima, posebno na radiju i televiziji, važno je i
osjetljivo programsko pitanje. Program na maternjem jeziku je promocija vlastitog identiteta,
a posebno kulture, edukacije i očuvanja istorijske baštine jednog naroda, ali takvi programi su
širem audiotorijumu nedostupni, ostaju zatvoreni i ako nemaju korelaciju sa drugim
programima mogu postati programska geta. Zato saznanja iz ovog istraživanja upućuju na
različite forme RTV programa javnih servisa za manjine: isključivo na jeziku manjine,
kombinovano na jeziku manjine i jeziku većinskog naroda. Programi koji imaju namjeru da
prezentuju generalno probleme nacionalnih manjina i senzibilizuju najširu javnost, mogu da
se pripremaju na jeziku koji svi mogu dobro razumjeti. Ovakav fleksibilan pristup manjinskim
programima, zavisno od uslova i potreba svake od zemalja, povezuje autohtonu i autonomnu
potrebu manjine da komunicira unutar svog nacionalnog kruga sa misijom senzibilizacije
najšire javnosti za njihove probleme. Upotreba vlastitog jezika u medijima je važno
kulturološko i obrazovno pitanje. U istraživanju se došlo do saznanja da je prioritetna ciljna
publika programa na jeziku manjina između 15 i 30 godina, dakle ona generacija koja tek
stupa ili već zauzima vlastite pozicije u životu i društvu i koja u eri globalizacije gubi kontakt
sa svojim etničkim karakteristikama. Potrebna je veća podrška države i obrazovnih institucija
da se i putem medija radi na očuvanju jezika nacionalnih manjina, posebno kad je riječ o
romskom jeziku, koji uz to nije unificiran.
Pripadnici nekih manjinskih zajednica su se u većoj mjeri integrisali u ambijent većine i kod
njih je manji interes za medijima na vlastitom jeziku, jer svoje kulturne potrebe, i na svom
maternjem jeziku, upražnjavaju na drugi način – praćenjem medija iz zemalja matica,
učešćem u radu kulturnih društava, putem interneta itd. Interes ove populacije za praćenjem
medija na svom jeziku se povećava ako ti mediji (poput dnevne novine, sedmičnog časopisa,
odnosno stalnog programa na radiju ili TV-u), imaju širi uređivački diskurs od tema unutar
manjinske zajednice. Na kompaktno naseljenim područjima jednom manjinom, u kojima
postoji mogućnost komunikacije unutar lokalne zajednice na maternjem jeziku i u školama,
postoji i veći interes i za osnivanje vlastitog medija, emisija na RTV-u ili pisanog izdanja. To
9