MRAVNÁ VÝCHOVA V ŠKOLÁCH NA SLOVENSKU A V ZAHRANI ČÍ

Wprowadzenie zasadniczych zmian w reformach edukacyjnych nigdy nie jest moŜliwe bez
odpowiedniego przygotowania nauczycieli do nowych wyzwań. Tylko świadome kształtowanie
odpowiednich postaw nauczycieli pozytywnej motywacji do pracy moŜe być warunkiem sukcesu.
Trzeba zwrócić uwagę na wiele aspektów nauczycielskich kompetencji kluczowych i profesjonalnych
w interdyscyplinarnym ujęciu1. Pozwolą one nauczycielowi na samoocenę, samodzielną i głęboką
refleksję pedagogiczną.
Wyzwania dla edukacji we współczesnym świecie
WaŜnym zadaniem edukacji w społeczeństwie informacyjnym jest dobre przygotowanie do Ŝycia, w
tym takŜe do Ŝycia zawodowego. W społeczeństwie wychowującym naleŜy odejść od kształcenia
zorientowanego przede wszystkim na cele dydaktyczne, a zwrócić się ku procesowi wychowania
człowieka opartego na wielostronnym i holistycznym rozwoju, humanistycznych wartościach,
edukacji refleksyjnej przygotowującej do zmian.
Misją współczesnej oświaty jest „wspomaganie dzieci i młodzieŜy w ich stawaniu się ludźmi”2. Ten
długofalowy proces odbywa się „w instytucjach podtrzymujących tradycję, kultywującą przeszłość,
pielęgnującą historyczne doświadczenie narodowe, z drugiej zaś strony wdraŜających nowoczesność i
postęp”. Przyjęcie uniwersalnych wartości w formułowaniu celów wychowania tj. dobro, piękno,
prawda daje nauczycielowi poczucie sensowności, racjonalności i pewności oddziaływań3, a dzieciom
i młodzieŜy pozwala odnaleźć się w aksjologicznym chaosie dzisiejszego świata.
Nowe wyzwania edukacji zawierają się w kształceniu i wychowaniu dla wielokulturowości
i demokracji, nadąŜaniu za wymogami świata pracy, krytycznego i refleksyjnego korzystania z
mediów, dbanie o dobre relacje z przyrodą, wspieranie rozwoju twórczości i zdolności jednostki,
wdraŜanie do pracy nad sobą i odpowiedzialności za siebie i innych4.
W nowoczesnej szkole wkomponowanej w wyzwania edukacyjne w dobie globalizacji uczestnictwo w
kulturze zajmuje miejsce czołowe. Ma ono „charakter podmiotowy, wynika z określonych wyborów i
upodobań, które z kolei uwarunkowane są zarówno sytuacją kultury w określonym środowisku, jak i
skutecznością oddziaływań edukacyjnych, które owe upodobania i preferencje powinny rozwijać,
kształtować i pogłębiać”5. Wprowadzanie dzieci w kulturę odbywa się przez socjalizację i edukację.
Procesy socjalizujące dają człowiekowi moŜliwość zaspokajania i realizowania podstawowych
potrzeb akceptowanych społecznie, które wynikają z jego funkcjonowania w społeczności, mającej
określone wartości, wzory i normy postępowania. Przyjmując te wartości, akceptując zachowania
kulturowe większości społeczeństwa, jednostka wchodzi w proces adaptacji kulturowej.
Edukacja ma porządkującą rolę w kształceniu kulturalnym. RozwaŜając jednak co ma decydujący
wpływ na osobowość kulturalną człowieka oprócz warunków społecznych, materialnych,
środowiskowych i ogólnospołecznych, własnych przeŜyć i doświadczeń, naleŜy pamiętać o elemencie
najistotniejszym – świadomości. Ona bowiem pozwala zinterioryzować jako własny system myślowy
wszystkie pozostałe czynniki6. Osoba, która ma zdecydowaną i silną świadomość kulturową jest w
stanie poprzez swoje oddziaływanie zmieniać wzajemne relacje w grupie. Aktywne uczestniczenie w
kulturze poprzedzać powinny informacje i treści kulturowe, pozytywne nastawienie i zaangaŜowanie
emocjonalne – to właśnie jest waŜnym zadaniem edukacji. Edukacja jest zatem najistoniejszym
1 M. Jozek, I. Łomnický, Viera Žbirková, O problematici profesionalnih kompetencija sveučilišnih profesora.
[w:] Competences and teacher competence. Osijek 2007, s. 243.
2 S. Palka, Nauki pedagogiczne a stabilizowanie oświaty w otoczeniu burzliwym. [w:] Oświata w otoczeniu
burzliwym, /red. / H. Rusek, A. Górniak – Naglik, J. Oleksy. Katowice 2008, UŚ, s. 34.
3 TamŜe, s. 35.
4 Z. Kwieciński, Edukacja wobec nadziei i zagroŜeń współczesności. [w:] Pedagogika i edukacja wobec nadziei
i zagroŜeń współczesności, /red./ J. Gnitecki, J. Rutkowiak. Warszawa – Poznań 1999, s. 29.
5 I. Wojnar, Kultura przyszłości – przyszłość kultury. [ w:] Społeczeństwo polskie wobec wyzwań transformacji
systemowej. Warszawa 1998, s. 195.
6 K. Ferenz, Wprowadzanie dzieci w kulturę. Wrocław 1995, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 16.
249