MRAVNÁ VÝCHOVA V ŠKOLÁCH NA SLOVENSKU A V ZAHRANI ČÍ

W dobie globalizacji edukacja międzykulturowa w obliczu powstawania środowisk wielokulturowych,
ustawicznej migracji, konieczności wymiany informacji, zmian w systemach wartości i rozpadu
wzorców ma bardzo istotną rangę w procesach kształcenia i wychowania dzieci. Pedagogika
międzykulturowa proponuje paradygmat współistnienia, który jest źródłem wzajemnego rozwoju
następującego w wyniku tolerancji, współpracy, dialogu, czy negocjacji. Uczy to wzajemnego
zrozumienia, uwraŜliwia na potrzeby innych ludzi i jednocześnie umoŜliwia dostrzeganie w sobie
wartości.
W procesie dydaktyczno – wychowawczym nauczyciel nauczania początkowego powinien
uwzględnić pojawiającą się juŜ u dzieci w młodszym wieku szkolnym świadomość narastającego
zróŜnicowania kulturowego. Niewątpliwie warto uczyć poszanowania i akceptowania drugiego
człowieka, równieŜ wtedy kiedy jest on „inny”. Dla rozwoju osobowości dziecka niebagatelna rolę
odgrywają w róŜnych sytuacjach robione przez nauczyciela odniesienia kulturowe do kultury
dominującej, ale i mniejszościowej, np. mniejszości narodowych, grup etnicznych czy imigrantów.
DuŜe znaczenie ma takŜe dostrzeganie i omawianie róŜnorodnych wartości płynących z innych kultur.
Poznanie przez uczniów zwyczajów innych kultur oswoi ich z odmiennością oraz pozwoli z
otwartością i akceptacją przyjąć to, co dotąd było dla nich nowe. Dostrzeganie róŜnic stymuluje i
zachęca do wnikliwego poznania tego co było nieznane, a to bezpośrednio wzbogaca doświadczenia
dzieci. Realizacja takich celów i treści zarówno kształcenia, jak i wychowania, uwraŜliwi dzieci na
poszanowanie „innych”, da podstawę do rozbudzenia uczuć szacunku i zrozumienia dla osób
przynaleŜących do odmiennych kultur 1 . Wymaga to rozwijania u dzieci pozytywnego myślenia o
innych kulturach. Poprawna komunikacja między dziećmi w młodszym wieku szkolnym, nawet
wtedy, gdy prezentują róŜnorodność kulturową to istotne zadanie stojące przed nauczycielem
kształcenia zintegrowanego. Nie naleŜy jednak zapominać, Ŝe choć dla dzieci 7 – 9 letnich
przedstawiciele mniejszości narodowych czy cudzoziemcy nie są całkiem nieznani to niezmiernie
waŜne jest przyjmowanie od dorosłych stereotypów wobec zjawisk wielokulturowych. Czasem te
stereotypowe zachowania są niepoprawne i nauczyciel powinien je zmieniać, aby nie dopuścić do
utrwalenia niepoŜądanych postaw.
Dopełnieniem edukacji międzykulturowej jest niewątpliwie edukacja regionalna. Jej celem jest
wyposaŜenie dzieci w wiedzę, uwraŜliwienie i ochrona wartości rdzennych. W ten sposób odbywa się
przygotowywanie do kształtowania postaw przywiązania i dumy z przynaleŜności do odrębności
kulturowej danego regionu.
W klasach I-III treści edukacji regionalnej związane są najczęściej z folklorem, sztuką ludową,
historią, z wiedzą o waŜnych lokalnych wydarzeniach i bohaterach. Równie istotne są przekazy
międzypokoleniowe, miejscowe dialekty, gwara. Nauczyciele nauczania początkowego realizując
problematykę regionalizmu organizują adekwatne do wieku rozwojowego dzieci formy pracy.
Najczęściej są to wycieczki, spotkania, konkursy wiedzy o regionie, konkursy piosenek i wierszy
lokalnych twórców, ale takŜe czynne uczestnictwo dzieci w uroczystościach lokalnych, organizowanie
w szkołach kącików tradycji, sal dziedzictwa kulturowego czy wystaw o tematyce regionalnej.
RóŜnorodne formy działania pozwalają dzieciom poprzez bezpośrednią obserwację poznać historię i
tradycję swojej miejscowości.
Kultywowanie tradycji regionalnych nie stoi w opozycji do innych kultur. Celowo i świadomie
wykorzystując w procesie dydaktyczno – wychowawczym dorobek wielokulturowy moŜna rozbudzić
wyobraźnię dziecka tak, aby był to waŜny element patriotyzmu lokalnego, objawiający się
przywiązaniem do małej ojczyzny. Realizując program edukacji regionalnej powinno się eksponować
przede wszystkim strategię emocjonalną, poniewaŜ siła dziecięcych przeŜyć moŜe dać początek
ugruntowaniu na całe dorosłe Ŝycie człowieka świadomości, szacunku i dumy z tego, czego dokonali
przodkowie. NaleŜy pamiętać, Ŝe proces wychowania przebiega dynamicznie od najmłodszych lat po
1
K. Kamińska, Nauczyciel wychowania przedszkolnego wobec wielokulturowości. Łódź 2007, Wyd.
Uniwersytetu Łódzkiego, s. 82.
251