MRAVNÁ VÝCHOVA V ŠKOLÁCH NA SLOVENSKU A V ZAHRANI ČÍ

elementem, który kształtuje kompetencje kulturowe w procesie społecznych oddziaływań, dając
moŜliwości wieloaspektowej aktywności kulturalnej jednostki.
Zjawisko inkulturacji naleŜy rozpatrywać jeszcze w kontekście wzajemnych relacji kultury i edukacji.
Z pewnością kultura warunkuje model Ŝycia i tworzy szanse dla edukacji, ale równocześnie od jakości
edukacji zaleŜy jakość i wartość kultury. Obecnie obserwuje się, Ŝe najbardziej dostępna jest kultura
masowa. „Jest to homogeniczna kultura tworzona w nowoczesnych poindustrialnych społeczeństwach
upowszechniania i popularyzowana przez środki masowego przekazu. Obejmuje ona standardowe
wartości, opinie, normy, style Ŝycia, poglądy, modę oraz dobra duchowe i materialne1, dlatego
w projektowaniu edukacyjnym naleŜy brać pod uwagę, czy i na ile kultura masowa ukierunkowuje
zachowania oraz wybory dzieci i młodzieŜy. Czy mówiąc o wychowaniu młodego pokolenia moŜna
mieć wsparcie w kulturze masowej, czy teŜ naleŜy spodziewać się takŜe wielu zagroŜeń. O wartości
kultury w Ŝyciu człowieka piszą autorzy wszystkich współczesnych raportów, jak np. „Uczyć się, aby
być (E. Faure 1975), „Uczyć się bez granic” (J. Botkin, M. Elmandrja, M. Malitza 1982), „ Edukacja
jest w niej ukryty skarb” (J. Delors 1998). Rolę kultury moŜna „sprowadzić do pięciu głównych
funkcji, takich jak funkcja osobowościowotwórcza, określenie stylu Ŝycia, funkcja upowszechniania
róŜnorodnych treści, interpersonalna i ludyczna”2. Wszystkie te funkcje są waŜne i wzajemnie się
przenikają.
Współcześnie w pedagogice i w edukacji mocno akcentuje się kształtowanie w człowieku kompetencji
kulturalnych i kulturowych (odwołujących się do kultury ogólnej). Idea edukacji globalnej oparta na
fundamentalnych zasadach humanizmu ma sprzyjać wyzwaniom współczesnego świata – wychowania
wielokulturowego, w którym respektowane są inne kultury i odmienne sposoby Ŝycia, tolerancja i
wzajemne zrozumienie. Jednocześnie nie moŜna zapominać, Ŝe własna kultura, chociaŜ jedna z wielu,
wtopiona w konkretny region i środowisko jest niezaprzeczalnym bogactwem narodowym.
Wychowywanie uczniów od najmłodszych lat w duchu narodowej toŜsamości – ale pamiętających o
Ŝyczliwości i szacunku wobec innych narodów, społeczności i kultur etnicznych to waŜny cel
edukacyjny teraźniejszej i przyszłej oświaty3.
Edukacja międzykulturowa i kulturalna dzieci w młodszym
wieku szkolnym
Kreowanie toŜsamości międzykulturowej jest oparte na załoŜeniu, Ŝe dziecko zawsze funkcjonuje w
zróŜnicowanym środowisku kulturowym, w którym występują róŜnice językowe, wyznaniowe,
etniczne, czy narodowe. Mogą one sprzyjać wdraŜaniu uczniów w toŜsamość wielokulturową.
Wielowymiarowe poznanie dziecka, znajomość historii jego rodziny, osadzenia kulturowego w
społeczności lokalnej, dla świadomych i twórczo zaangaŜowanych nauczycieli jest punktem wyjścia
do wychowania w duchu własnej toŜsamości, ale równieŜ dla realizowania wartości humanistycznych,
ponadczasowych i wspólnotowych 4 .
Edukację międzykulturową naleŜy rozumieć jako „ogół wzajemnych wpływów i oddziaływań
jednostek i grup instytucji, organizacji, stowarzyszeń, związków, sprzyjających takiemu rozwojowi
człowieka, aby stawał się on w pełni świadomym i twórczym człowiekiem wspólnoty rodzinnej,
lokalnej, regionalnej, wyznaniowej, narodowej, kontynentalnej, kulturowej i globalnej” 5 . Efektem
takich oddziaływań ma być zdolność do aktywnej, własnej samorealizacji, niepowtarzalnej toŜsamości
i odrębności.
1 J. Parafiniuk – Soińska, MłodzieŜ wobec kultury masowej. Edukacja. Studia. Badania. Innowacje 2005, nr 1,
s. 56.
2 J. Gajda, Człowiek w świcie kultury – kultura w Ŝyciu człowieka. [w:] /red./ D. Kubinowski, Kultura
współczesna a wychowanie człowieka. Lublin 2005, Uniwersytet Marii Curie – Skłodowskiej, s. 20.
3 Z. Zacłona, Między globalizacją a lokalizacją. Rola nauczyciela w nowej rzeczywistości edukacyjnej.
[w:] /red./ Z. Zacłona, Nauczyciel w rzeczywistości globalnej i lokalnej. Nowy Sącz 2007, PWSZ, s. 15-16.
4 J. Nikitorowicz, Edukacja międzykulturowa. Kreowania toŜsamości dziecka. Gdańsk 2003, GWP, s. 9 – 10.
5 Encyklopedia Pedagogiczna XXI. Praca zbiorowa. Warszawa 2003, Wydawnictwo Akademickie śAK, s. 934.
250