:--': ~T~ -'--- ~

JAN VAN LEEUWEN, GEERT GROOTE 1 3 1
In de onmiddellijke omgeving van Ruusbroec, hem eerbiedig
vereerend als den grooten,heiligen meester, leefde en schreef Jan van
Leeuwen, de kok van Groenendaal . Fel is zijn verontwaardiging
over de diepe verdorvenheid der geestelijken, vurig zijn opwekking
tot ware vroomheid en verdieping in de geestelijke zaken .
Hoort, hoe hij to keer gaat tegen die trouwe kerkgangers, die uiterlijk
hun plichten waarnemen en ook eens per jaar biechten . Dan
zeggen ze : „Here, is hebbe gheloghen ende ghesworen . Ic en weet
niemeer . Vraecht mij voert ." Mer seker, soude men se to galghen
wert liden, si souden vinden to segghene daer men hen hondert
dusenteghen om ontliven soude! Ende dan seit die pape ter selver
stont - ende es alsoe droncken als een hont -,,Absolvo to!" dats
in dietsche : „Ic ontbinde ofte is absolvere di ." Ende dan seit die
pape : „Joffrouwe, gaet thuus wert ; sijt onverveert . Vallen ende
opstaen es menschelyc ." Mer het es ooc duvelyc! Mer vaste volstaen,
dats redelijc ende godlijc . Daer omme moeghen dat eyghelyc
die ghene syn daer Christus of spreect in d'ewangelie : als die
blinde den blinde leidt, soe vallen se beider inder putte" 1) .
Men ziet, hoe lang voor de hervorming de overtuiging al groeit .
dat vormen alleen dan mooi zijn, als ze gedragen worden door een
zuiver, schoon gevoel, hoe men slechts wacht op de vrij makende
kracht van het Humanisme om den knellenden band der eenheid
van de kerk to verbreken .
Verwant aan de mystiek zijn ook een bundel preeken in de
buurt van Maastricht of Tongeren, vermoedelijk tusschen 1320 en
1350, ontstaan ;een groot deel is vertaald uit het Duitsch .Sommige
van deze Limburgsche Sermoenen kenmerken zich door kunstvaardigen
bouw en levendigheid van voorstelling .
Dan bezitten we nit dezen tijd nog een samenspraak met
meester Eggaert van een onbekenden leek, waaruit een hooge
mate van zelfstandigheid in denken spreekt . Op de visioenen
heeft hij het niet ; hij ziet er de hand van den duivel in . Hij zou
geen bezwaar hebben alle Mariabeelden to verbranden, als het
noodig was om een goed mensch aan brood to helpen . Twijfel aangaande
gewichtige leerstukken komt bij hem op .
Tusschen Geert Groote en Ruusbroec bestond een innige verwantschap
. Groote was in 1340 uit een aanzienlijk geslacht to Deventer
geboren en had gestudeerd to Parijs en Keulen . De kennis-
1) Geciteerd door De Vooys, XXste eeuw, Febr . 1903 . p. 177 .