:--': ~T~ -'--- ~

HIERONYMUS VAN ALPHEN
47 3
Nu stookt uw helhond overal vervloekte twist ;
Gy spot met de Almagt, als de God van Jood en Christ,
Gy sluit de bronnen toe van uw verschroeid geweten
En spot met Bybeltolk en Leeraars en Propheeten ;
Uw spooreloos vernuft, door's duivels list verfynt,
Berokkend het venyn, waar door de Godvrugt kwynt ;
De leer van Epikuur, van Plato's, Socratesse,
Van Heidensche Afgoon, van heur Goden en Godessen,
Dat zijn de Heiligheen, waar voor uw eerbied knielt .
Op zijn ouden dag had hij vereering voor Bilderdijk en dat
kunnen we nu ook wel begrijpen, zelfs na deze simpele paar regels .
Het nieuwe in hem is eigenlijk enkel een slappe navolging van
Gessner, wat in de lijn van zijn Arcadia's lag, en zijn afkeer van de
dichtgenootschappen . En dan, als men wil, dat hij de voorlooper
is van Bilderdijk en Da Costa .
Dat is weer anders met onzen Hieronymus van Alphen (1746-
1803) . Hoewel een niet onverdienstelijk dichter, is hij voor ons
toch v66r alles de man van de Theorie der Schoone Kunsten (1778-
'80), waarin hij bhjk geeft geheel to zijn ingeleefd in de nieuwe
ideeen over esthetica, die Engeland, Frankrijk en Duitschland
hadden voortgebracht .
En hoevelen waren daar niet opgetrokken om het classicisme
van Boileau to vernietigen, die in de traditie der Oudheid wortelde
. Er is geen traditie meer, er is een vrij zoeken naar nieuwe
wegen 1 ) . Daar kwamen Du Bos, Batteaux, Diderot, Home (lord
Kaimes), T . A . Schlegel, die reeds beseft, ,dat kunst niet is de
idealiseering der natuur, maar de zinnelijke uitdrukking van het
innerlijk gevoel en dus vrije schepping der phantasie" ; Mendelssohn,
Lessing, Winckelmann, „die niet uitgaan van de
abstracte redeneering over kunst, maar van de gegeven kunstwerken
zelve" . En wat had men hier in Holland to vertellen? In
1760 beweert nog een van de letterhelden : ,Wil een Dichter gelijk
het een kunstenare past, een kenner dan behagen, zoo moet de
ongemeenheid, de eenvoudigheit en zuiverheit in zijn vaerzen
doorstralen" . Dat is nu allemaal nog goed en wel ; maar hoe zal
hij dat aanleggen? ,Om dat kunstjen, waer Ovidius, Virgilius,
Broekhuizen, Vondel zich meesterlijk op verstonden, then Zang-
') Men zie over de ontwikkeling der verschillende ideeen A . C . S . de Koe, Van Alphen's
literair-aesthetische theorieen, p . 2 vlg .