:--': ~T~ -'--- ~

1 96 POLITIEKE EENHEID
Het beginsel der Hervorming van vrijheid en zelfstandig onderzoek
heeft hier geen vrijheid gebracht . Anabaptisten, Lutheranen,
Calvinisten, tal van secten bestreden elkaar met de felste
hevigheid, tot zich het Calvinisme wist op to werken tot een
staatsgodsdienst, die stellig niet voor de meest draconische vervolging
zou zijn teruggedeinsd, als niet de Hollandsche koopmansgeest
verzachtend had gewerkt en ten slotte voor de Joden
zelfs hier een betrekkelijk eldorado van verdraagzaamheid had
geschapen . De libertijnen alleen, voortgekomen uit de humanisten,
hebben gevoeld, dat ware godsdienstzin een to heilige en
intieme, geheel objectieve zaak is om naar een algemeen patroon
to worden geknipt voor de groote massa, dat onwrikbare dogmata
onvereenigbaar waren met het vlottende en onzekere van
alle onstoffelijke zaken .
En de strijd was niet alleen tusschen de secten onderling . Toen
eenmaal het Calvinisme had gezegevierd, werd hij hevig tusschen
kerk en staat om de hegemonie . In de kerkelijke wetten, in 1576
op naam van Prins Willem opgesteld, heerscht een volledige onderwerping
van de kerk aan het wereldlijk gezag . Hoe heeft zich
die kerk daaraan weten to ontworstelen ; hoe heeft zij niet geschroomd,
zich, gesteund door Maurits, to bezoedelen met het
bloed van then machtigen, doorzettenden staatsman, aan wien we
naast zoo veel anders onze politieke zelfstandigheid en onze koloniale
macht danken .
Van al deze economische en kerkelijke zaken zullen we den
weerklank hooren in de litteraire kunst .
De Bourgondische politiek voltooide zich in de lichte aaneensnoering
tot den Bourgondischen Kreits van al de Noord- en Zuid-
Nederlandsche gewesten. Hoewel de afscheiding van het Duitsche
rijk eerst bij den Vrede van Munster officieel werd erkend,
was zij reeds van lang v66r onze revolutie een voldongen feit,
Sedert het midden der 15de eeuw vormen wij, volkomen afgescheiden
van Duitschland en terwijl dit nog eenige eeuwen in een
toestand van de meest ruwe achterlijkheid en barbaarschheid
voort leeft, een aparten staat met een eigen politiek, geheel eigen
karakter, een eigen volmaakt onduitsche, schitterende cultuur .
De loop der revolutie bracht de scheiding van Noord en Zuid ;
met den val van Antwerpen in 1585 was zij voltooid 1 ) .
1) Wat de litteratuur in het Zuiden van na 1600 betreft, ik acht mij niet gerechtigd