:--': ~T~ -'--- ~

HET LEVEN VAN MULTATULI 657
I3uSKEN HuET, C . Vosmaer (Litt . Fant ., XIV, XVI en XVIII) . - J . PRINSEN
J .Lz ., Van Lessing tot Vosmaer (Gids, 1911 .1 en II) . - Dez ., Vosmaer's Amazone
(N . Taalgids, X, 183 . - J . E . SACHSE, C . Vosmaer, 1889 . (in Mannen van beteekenis)
. -
H . T . COLENBRANDER, W. G . C . Byvanck, (Gids 1926, Jan .)-CAREL SCHARTEN,
Byvanck en zijn ,Dorus Droefheid" (Kroniek der Nederl. Letteren III, 1) . - N .
VAN WIJK, TV . G . C . Bijvanck (De Gids 1926 Febr.)-Over de Waardeering van
Byvanck an Frankrilk : (Gulden Winkel 1925, 280) . - F . J . W . DRION, W. G. C .
Byvanck (Levensberichts Mij . Ned . Letterkunde 1926-'27) . -
MULTATULI
Eduard Douwes Dekker (1820-1887), die onder het pseudoniem
Multatuli schreef, is de zoon van een Zaanlandsch scheepskapitein
. Zijn beide ouders schijnen physieke eigenschappen gehad
to hebben, die van invloed waren op zijn eigen physiek en
daarmee op zijn geest . Hij groeide op in een klein-burgerlijke omgeving
en werd reeds in '38 door zijn vader mee naar Indie genomen
. Nog geen 22 j aar oud, was hij daar al controleur van Natal,
een geniaal, eerzuchtig jongmensch zonder eenige voorbereidende
studie in zulk een betrekkelijk gewichtig en zelfstandig ambt .
In '46 huwde hij Everdine Huberte van Wijnbergen (Tine) ; in '51
was hij assistent-resident op Amboina . Na een verloftijd in Nederland
werd hij 4 Jan . 1856 benoemd tot assistent-resident van Lebak
. Reeds twee en een halve maand later is hij van dit ambt ontheven
en 4 April 1856 kreeg hij op verzoek eervol ontslag . Aanspraken
op pensioen had hij toen niet . Zijn begeerte om rechtvaardigheid
en menschelijkheid tegenover den inlander to betrachten
en hem to beschermen tegen knevelarij en onderdrukking
van zijn eigen hoofden en van het Nederlandsche gezag hadden
hem in botsing gebracht met zijn superieuren . Heel die geschiedenis
heeft hij ons uitvoerig geschilderd in zijn Max Havelaar . Of
dat alles objectief waar is, valt zeer to betwijfelen, maar men mag
aannemen, dat Multatuli zelf geloofde, dat het zoo was en niet anders
. Toen hij Lebak verliet, verklaarde de toenmalige Gouverneur-generaal,
dat Douwes Dekker ,had gehandeld met goede bedoelingen,
dat hij bekend stond als een bekwaam en ijverig ambtenaar,
dat hij ook vroeger dienende op Sumatra en Amboina, gunstig
stond aangeteekend ." Wie later met twijfel en beschuldiging
tegenover Multatuli aankomt, mag deze woorden, door zijn rechters
in '56 gesproken, niet uit het oog verliezen .
Trouwens als de toestanden in Lebak niet in hoofdzaak juist
PRINSEN, 3de druk 42