:--': ~T~ -'--- ~

498 SAMENWERKING VAN BETJE EN AAGJE
wel eens voorgesteld heeft, bloot de secretaresse van haar vriendin
geweest 1 ) .
Na Wolff's dood gaan de vriendinnen in De Rijp wonen . Betje
ging tot de Doopsgezinden over en beiden bezoeken ze in '79 de
vergaderingen der Collegianten to Rij nsburg . Ze werden steeds meer
deisten met een Christelijk tintje. In '82 trekken ze naar Beverwijk,
waar Aagje het buitentje Lommerlust had geerfd .
Tot de eerste vruchten van hun samenwerking behooren de
Economische liedjes (1780-'90), liedjes, bestemd om den volkszang
to verbeteren, to veredelen, vooral wat den inhoud der liedjes
aangaat . 't Is een mislukking ; de liedjes zijn dor en beredeneerd .
Dan de Brieven over verscheidene onderwerpen (1780-'81), goed
spectatoriaal werk . Het portret van Nicht Woelwater 2 ) komt
o .a. hier voor en kondigt aan wat komen zal in de Sara Burgerhart
en Willem Leevend .
Met deze beide zijn zij de scheppers van den zuiveren Hollandschen
zederoman . Richardson was haar model, zeker, en
ook van Fielding, die zooveel krachtiger en losser is, zooveel meer
zonder aarzelen de realiteit geeft, moeten ze veel hebben geleerd,
maar bovenal is hun werk de voortzetting van onze Hollandsche
realistische kunst, die van Breero over Asselijn en Van
Effen tot haar kwam . Zelfs dan wanneer ze een karakter geheel
naar het model van Richardson naschetsen, als in Alida Leevend,
kunnen we niet dan onze zuivere Hollandsche kunst erin
terugvinden ; de groote lijnen van het karakter zijn geheel dezelfde
als bij Richardson, maar de eigenlijke ziel, die in het werk leeft en
zich openbaart in tal van kleine intieme trekjes, maakt het tot
oorspronkelijke kunst van ons ras . Ook den briefvorm hebben ze
van Richardson overgenomen . Hij kan den indruk der realiteit
bevorderen . De menschen worden verondersteld zich to geven
zooals ze zijn, en tegenover intiemen to openbaren hunne meest
intieme hartsgeheimen . 't Is mede een uiting van het sentimenteele,
dat vrije uitstorting van gevoel zocht, dat wilde laten
lezen in het hart . Dikwijls moet echter de briefschrijver onnatuurlijk
lange uitweidingen en beschrijvingen geven om den lezer
volkomen op de hoogte van de situatie to brengen, en er zijn nog
')
Zie een samenvatting van wat hierover beweerd is, in de Inleiding van Dyserinck
voor de Brieven .
2) O . a . opgenomen in Leopold's Oud en Nieuw, II, p . 89 .