:--': ~T~ -'--- ~

508 DE DRIE PERIODEN IN
zijn" . Daarmee bedoelt hij wel enkel, dat de hooge gelukzaligheid
van het eeuwig hiernamaals van den mensch eischt, dat hij al het
dierlijke van de liefde verre weet to houden ; liefde moet zuiver
geestelijk zijn . De ware liefde vloeit voort uit God .
Ja! de liefde is in den Hemel
Daar, daar is de zuivre liefde! . . . .
Hier beneden woont zij zeldzaam ; . . . .
Slegts by aardsche Hemelingen .
Valcour moet het hooren van den Hermiet : Hij heeft zijn Adelaide
verloren, omdat hij Adelaide niet waardig was en haar stelde
boven God . Daarom had de Hermiet zelf ook zijn Sophie en zijn
twee kinderen moeten missen ; daarom krijgt Eduard zijn Julia
niet .
In Ferdinand en Constantia kunnen we reeds een belangrijke
wijziging in deze ideeen constateeren . Hier krijgen de held en de
heldin elkaar en manend spreekt de predikant tot Ferdinand
,,Wie enkel zinnelijk bemint, is zijn bestemming als mensch onwaardig
en wie een vrouw zuiver geestelijk waant to beminnen,
bedriegt zich" .
Maar dat neemt niet weg, de godsdienst moet de liefde beheerschen
en heiligen . En daarom, wat is het beste minnedicht ? ,Het
moet uit zijne natuur immers wel een zededicht worden, en zelfs,
daar de Liefde toch de algemeenste hartstocht der menschen is,
het meest algemeen nuttige zededicht, dat wij bezitten ." - ,Vervaardig
Minnenzangen, mijn vriend! opdat onze jeugd van beide
Sexen de wellust leere schuwen en haatten als de pest ; als een adder,
die zijn doodsteek aan het geluk van haar geheel volgend leven
geeft ."
In de tweede periode, die tegen 1790 begint, komt zekere daling
in de sentimentaliteit . Als hij zijn tweede drama, Johanna
Gray, bewerkt, heeft hij bezwaren tegen het werk van Wieland ;
,,Men wil bij ons meer beweging en gewis zal men aan deeze begeerte
bij mij meer voldaan vinden . Bij hem is alles louter sentiment
en wel van dat soort sentiment, dat men bij ons zo geneigd
is voor overdreeven to verklaren en mooglij k bij ons tot nog toe ook
waarlijk overdreven is" . Hij gaat zekere realiteit zoeken ; bij zijn
Ines da Castro wijst hij er op, ,dat het Misdrijf en niet de deugd
triomfeert" en dat dit ook zoo behoort . Immers het tooneel geeft