:--': ~T~ -'--- ~

BILDERDIJK'S GELOOF 539
chiliast, die gemeenschap gelooft to vinden met de wereld der
geesten . Hieruit spruit o .a . Bilderdijk's groot gedicht De Geestenwareld
voort (1811) .
Wel hem, die met den voet aan 't nietig hier beneden
Gekluisterd, met het hoofd ten hemel op durft tredea,
Zyn maagschap boven 't zwerk, in lucht en firmament,
En 't stofloos Geestendom als wachters om zich kent .
Diep doordrongen van's menschen verdorvenheid, van zijn afhankelijkheid
van God, ziet hij in de Rede en den vrijen wil
slechts menschelijke dwalingen . God zelf spreekt tot hem in zijn
hart, die stem zal hij volgen . „Men moet God gevoelen, niet denken
. Gevoelen zeg ik, door Zijne bekendmaking aan 't hart ; door
de innige openbaring Zijner werken - niet denken, want Hij is
niet denkbaar", schrijft hij aan Wiselius . Alles wat uit menschelijke
redeneering voortkomt, alle wetenschap, moraal, religieuze
systemen, is dwaasheid . Zoo komt hij niet alleen tegenover
politieke tegenstanders to staan, maar stelt hij zich als eenling
vijandig tegenover heel den kring van werkers en denkers van
zijn tijd .
Met dat al, onwrikbare vastheid heeft zijn geloof nooit gehad .
Hij is nooit een model-Christen geweest, zeker geen model-
Calvinist . Het praatje ging zelfs : ,Willem Bilderdijk wil roomsch
worden" . En hij zei daartoe : ,Waarom niet? Hij is het" 1 ) . Anderhalf
jaar voor zijn dood schrijft hij nog aan Da Costa : „penk
niet, dat ik wanhoop ; maar ik worstel om de hoop vast to houden,
en de duisternis in mijn gemoed is groot" .
Zijn tegenstanders, de vrienden van den vooruitgang, zagen in
hem een obscurant ; doch hij verlangde evengoed naar licht, „maar
hij verwachtte het niet uit dezelfde bron : hij, ook van intuitie en
inspiratie ; zij, alleen van induktie en rede" 2 ) .
Zijn vijandige houding tegen de bestaande en groeiende denkbeelden
van zijn tijd heeft hij geuit, toornend, fel en bijtend, in
hol rommelend en venijnig klaterende donderslagen door heel zijn
werk . In de eerste plaats in zijn didactische verzen . De ziekte der
Geleerden (1806), De Kunst der Poezy (1809), De Echt (1812, tegen
de „rechten" van de vrouw), De Mensch (1804-1805, naar
1) Zie Pierson, Gids, '86 . I, 435.
1) Pierson, t . a . p . 433 .