:--': ~T~ -'--- ~

462 VAN GOENS EN LELYVELD
lem's Betrachtungen en Leibniz' Theodicee . Maar of ze succes
zullen hebben in een land waar ,gesunde Philosophie noch sosehr
in derWiege liegt and vielleicht nie mit ihrer altern Schwester
der Theologie, recht einig leben wird ?" Wat een spottende toon
over Hofstede's strijd tegen Marmontel's Belisaire, die een plaats
voor Socrates vond in den Christelij ken hemel, over de ongunstige
kritiek op de vertaling van Nicalai's Sebaldus Nothanker, die
satire op de orthodoxie 1 ) . ,Doch noch immer ein Gliick fur
Nicola!, dass er nicht in den Niederlanden lebt sonst - sonst -" .
Dat kon een Duitscher van 1777 toevoegen aan de bewoners van
den bekenden klassieken bodem der vrije gedachte .
En toch waren hier no- wel enkele aardige figuren, die ons
bemoedigen . Daar was Rijklof Michael van Goens, die in 1766 op
18-jarigen leeftijd zijn professoraat to Utrecht aanvaardde met
een rede over het belang der Grieksche Letteren voor de moderne
litteratuur, Van Goens, de encyclopedische geest, die beter dan
een zijner Hollandsche tijdgenooten het geestelijk leven van
Europa kende, van Homerus tot Crebillon fils. Bij den Leidschen
koopman Frans Lelyveld, een der grondleggers van de Maatschappij
der Nederlandsche Letterkunde (1766), weet hij belangstelling
to wekken voor de Duitsche litteratuur, ook voor Lessing . Maar
vooral voor Gessner. Dien wil onze koopman geheel doorlezen en
navolgen „op uw woord, namelijk, dat het tendre en touchante
en de harmonie mijn talent zou wezen . Ik geloof niet, dat uw
vooroordeel geheel mis is, omdat ik met het aendoenlijkste genoegen,
tendre en harmonieuse Poezie lees", schrijft hij aan Van Goens
Ja, Gessner moest in den smaak vallen van de Hollanders dier
dagen . Lelyveld maakt plannen om met Van Goens een kritisch
tijdschrift op to richten, met recensies, waarin „men onbewimpeld
zijn gedachten moet zeggen daer het op staet, zoo als de
Duitschers doen" . Maar vooral geheim, anoniem ; „en als het er
op aankomt, moeten de Amsterdammers zelf niet gespaerd" .
Van Goens heeft inderdaad onder den schuilnaam Le Philosophe
sans fard in zijn Bijdragen tot den opbouw der Vaderlandsche
Letterkunde (1766) tusschen de j aren van den Laocoon en de
Dramaturgie in, lang voor Van Alphen wat mopperen dorst, zijn
pedante, zelfvoldane tijdgenooten harde waarheden gezegd :
,,De Dichtkunde bestaat bijna geheel uit vertalen en navolgen ;
1 ) D . Museum, 1777 . II, p . 698 vlg .